Tijorat banklari faoliyati tahlili indd

Beshinchidan
, bank aktivlari tarkibini va sifatini to‘liq 
nazorat qilib borish.
Bank aktivlari holati, dinamikasi, samaradorligi kabi 
masalalar doimiy ravishda tahlil etilmog‘i lozim. Shu bilan 
birga aktivlarning likvidliligi, daromadliligi va risklilik da-
rajasi tahlili faoliyat muvaffaqiyatining garovi hisoblana-
di. Bank aktivlarining uning passivlari bilan mutanosibli-
gini ta’minlash ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning 
uchun ham bank aktivlari uning xodimlari, auditorlar va 
markaziy bank tomonidan o‘rganilib, tahlil qilib borish-
ning davr talabi bo‘lib qoladi.
Bank faoliyati tahlili bank aksionerlari uchun ham mu-
him ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, bankning Kuzatuv ken-
gashi tomonidan ham Boshqaruv faoliyatini muvofiqlashti-
rishda tahlil natijalaridan keng foydalaniladi.
Oltinchidan
, bank likvidliligi va to‘lov qobiliyatini doi-
miy ravishda ta’minlanishiga erishish.
Bankning likvidligi, deganda uning majburiyatlarini o‘z 
vaqtida va to‘laqonli ravishda bajara olish imkoniyatlari tu-
shuniladi. Bank omonatchilari va kreditorlari oldidagi maj-
buriyatlarini o‘z vaqtida hamda to‘la-to‘kis bajarilishi u chun 
doimiy ravishda, ma’lum darajada likvid mablag‘larga ega 
bo‘lishlari talab etiladi. Bu o‘z navbatida mijozlar tomoni-
dan bankka nisbatan ishonchni mustahkamlaydi.

---

13
Bankning to‘lov qobiliyati, deganda uning mijozlar to-
monidan berilgan topshiriqlarni tezkor ravishda ta’minlash 
imkoniyatlari tushuniladi. Shunday ekan, bank aktivlari-
ning likvidlilik va to‘lov qobiliyati nuqtayi nazaridan tahlil 
etilishi faoliyat samaradorligini ta’minlash asoslaridan biri 
bo‘lib hisoblanadi.
Yettinchidan 
bank daromadlari va xarajatlarining op-
timal miqdorini aniqlash. Har qanday tijorat tashkilotla-
ri kabi banklar faoliyatidan asosiy maqsad ham maksimal 
miqdorda foyda olishdan iborat. Shuning uchun ham bank 
daromadlari va xarajatlarini tarkibiy jihatdan va uning sof 
rentabellik darajasini tahlil qilish asosiy maqsadlardan bi-
ri bo‘lib qoladi. Yuqori daromad olish uchun olinadigan 
daromad manbalari, har bir daromad keltiruvchi aktivlar 
hamda bank xizmatlari turlarini o‘rganish va yuqori daro-
mad keltiruvchi sohalarni aniqlab borish zarur. Shu bilan 
birga bank xarajatlari tarkibini o‘rganish natijasida ma’lum 
xarajatlarni tejash imkoniyatlarini aniqlash ham faoliyat sa-
maradorligini oshirish imokniyatlarini aniqlash, bank fao-
liyati tahlilining maqsadlaridan hisoblanadi. Ma’lumki, da-
romadlilik va bankning likvidliligi bir-birlari bilan qarama-
qarshi ko‘rsatkichlar hisoblanadi. Shunday ekan, daromad-
lilik va likvidlilik o‘rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash ham 
faoliyat tahliliga asoslanadi.
Sakkizinchidan,
bank qimmatli qog‘ozlarining joziba-
dorligini ta’minlashga erishish. Bankning o‘z mablag‘lari 
ko‘payib borishi, asosan, uning aksiyalarini sotishdan tush-
gan mablag‘lar hisobiga amalga oshiriladi. Aksiyalarning 
sotilishi esa uning jozibadorligiga bog‘liq. Qaysi bankning 
ak siyalari uning sohiblariga ko‘p daromad keltirsa, un-
ga bo‘lgan talab ortib boradi. Bu hol, o‘z navbatida, ush-
bu aksiyalarning jozibadorligini ta’minlaydi. Ayniqsa, ja-
hon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davrida bank barqarorligi-
ni ta’minlashda, uning kapitallarining oshib borishi muhim 

---

14
ahamiyat kasb etadi. Bank aksiyalarining qanchalik ko‘p 
miqdorda sotilishini ta’minlash ham uning faoliyatini uz-
luksiz ravishda har tomonlama tahlil etilishini talab etadi.