Tibbiyot psixologiy asi

9-rasm. Simultan agnoziyada geometrik figuralar bilan ishlashning va husnixatning buzilishi (A.R. Luriya, 1973): A, В - bemordan geometrik figuralarning ustidan





a

















xuddi shunday qilib chizib chiqish so‘ralganda, u buning uddasidan chiqmagan;
V - harflami bir chiziqdan to‘g‘ri yoza olmagan.


54




Nima uchun bemor ikkita tasvirdan bittasini ko‘radi yoki bitta tasvirning bir qismini ko'radi? Bu bemorlarda ko‘z olmasining to‘la harakati saqlansa-da, ular narsalarni to‘laligicha qabul qila olmaydi. Mutaxassislarning fikricha, buning sababi nigoh boshqarilishining buzilishidir. Bemorning nigohi boshqarilmaydigan bo‘lib qoladi, uning ko‘z olmasi beixtiyor harakatlar qilaveradi va oqibatda ko‘z orqali obyektni izlash, uning konturlarini yaratish buziladi.
Simultan agnoziyaning sababi qilib, bosh miya po‘stlog‘ida joylashgan ko'ruv hujayralari faoliyatining pasayishi ko‘rsatiladi, bu hujayralar faqat lokal qo‘zg‘alishlargagina qobiliyatlidir, deb taxmin qilinadi.
Simultan agnoziya miya ensa-tepa bo‘lagining ikki tomoniama zararlanishida uchraydi. Bosh miyada o‘sma, qon aylanishining o'tkir buzilishlari, ensa sohasining ikki tomoniama zararlanishlari shu sindromga olib keladi.
Afaziyalar
Afaziya - nutqning sistem buzilishi bo‘lib, bosh miya po‘stlog‘ida joylashgan nutq markazlarining zararlanishi oqibatida kuzatiladi.
Afaziya bosh miyaning turli sohalari, ya’ni pastki peshona pushtasi, yuqori chakka pushtasining orqa qismi, pastki pariyetal va chakka-tepa- ensa sohalari tutashgan joylar zararlanganda kuzatiladi (10-rasm). Demak, nutq markazlari bosh miya katta yarim sharlarining katta sohasini egallaydi. Kuchli nutq buzilishlari, ayniqsa, Brok va Vernike sohalari zararlanganda, bu markazlarga chegaradosh sohalar zararlanganda esa o‘tib ketuvchi afaziyalar kuzatiladi.
Afaziyalarning bir nechta tasniflari mavjud. Ularni sistemalashtirib, A.R. Luriya afaziyaning 7 ta turini ajratadi:

1. 
   Afferent motor afaziya - o‘naqaylarda chap yarim shaming pastki pariyetal pushtasi aynan 22,42-maydonlar bilan chegaradosh va Operculum Rolandiga tutash bo'lgan 40-maydon zararlanganda kuzatiladi.
   
2. 
   Efferent motor afaziya - pastki peshona pushtasining orqa qismi (44, 45-maydonlar), ya’ni Brok markazi zararlanganda kuzatiladi.
   
3. 
   Dinamik afaziya - Brok markazining oldingi qismida joylashgan premotor soha, ya’ni 9, 10 va 46-maydonlar zararlanganda kuzatiladi.
   
4. 
   Sensor afaziya - yuqori chakka pushtasining orqa qismi, ya’ni 22-maydon (Vernike markazi) zararlanganda kuzatiladi.
   
5. 
   Akustik-mnestik afaziya - o‘rta chakka pushtasi (21 va 37- maydonlar) zararlanganda kuzatiladi.
   
6. 
   Semantik afaziya - chakka-tepa va ensa sohalari tutashgan joylar, ya’ni 37 va qisman 39-maydonlar zararlanganda kuzatiladi. BusohaTRO
   

55










10-rasm. Bosli miya chap yarim sharining nutq bilan bog‘liq sohalari: A - chap yarim shaming nutq markazlari: a - Brok markazi; b - Vernike markazi; v - so'zlarning optik tasavvuri markazi. В - chap yarim shaming ushbu sohalari tok bilan ta’sirlantirilganda nutq buzilishlari kuzatilgan (U. Penfild va L. Roberts tajribalari,