|
Vegetativ buzilish sindromi ko’p hollarda o’tib ketuvchi
vegetativ krizlar – puls tezlashishi, yurak sohasida og’riq va
nohush his, bosh og’rig’i, og’iz qurishi arterial qon bosimi
oshishi, qo’l va oyoqlar uvishishi va sovuq qotishi, qaltirash
holida namoyon bo’ladi. Shuningdek bemorlar yurak “to’xtab
qolishi” va og’riq hissini, noto’g’ri urishini sezadilar, ko’krak
qafasini kimdir bosib turganga o’xshaydi, bosh aylanadi,
qo’rquv va bezovtalik bo’ladi. Ba’zan ushbu krizlar “vahima
xuruji” deb baholanadi.
Astenik sindrom. Klinik jihatdan quyidagicha namoyon
bo’ladi: ko’p charchash, mehnat faoliyatini susayishi, xotira va
diqqatni pasayishi, yuqori qo’zg’aluvchanlik, ta’sirchanlik
oshishi, emotsianal va kayfiyat o’zgaruvchanligi. Bu holatdagi
542
bemorlarga shoshqaloqlik va kutishni yoqtirmaslik, tashqi
sensor ta’sirlarga yuqori sezuvchanlik xos bo’ladi. Astenik
sindromga uyquni buzilishi, uxlay olmaslik, tunda ko’p
uyg’onib ketish xosdir.
Fobiya sindromi. Nevrotik fobiyalar qo’rquvni “shilqim”
g’oya shaklida o’rnashib olishidir.
Ipoxondriya – o’z holatiga noadekvat yondoshuv bo’lib,
sog’lig’i yomonlashishidan o’ta darajada qo’rqish, sog’liq
to’g’risida gap ochilsa diqqat bilan tinglash, o’zida yo’q
kasalliklarni ham bor deb gumon qilish holatidir. Asosan bu
patologik holat hisoblanib, psixologik korreksiya va psixologik
suhbatlarni talab etadi.
Har xil darajadagi depressiv buzilishlar ham katta
ahamiyatga ega. Bunday holatda o’z joniga qasd qilish fikri
paydo bo’ladi, attoki amalda qo’llashga harakat bo’ladi. Yurak
dekompensatsiyalangan yetishmovchiligida, jigar sirrozi va
uremiyada ham o’tkir psixik holatni buzilishlari ro’y berishi
mumkin. Psixik holatni buzilishi tana haroratini ko’tarilishi
bilan kechuvchi boshqa somatik kasalliklarda, yuqumli
kasalliklarda (ko’proq gripp) kuzatilishi mumkin. Bemorlar
atrof-muhitga
oriyentatsiya
qila
olishmaydi,
savollarga
qiyinchilik bilan yoki kuttirib javob berishadi, ba’zan nutq va
harakatni buzilishi (psixomotor qo’zg’alish yoki stupor)
kuzatiladi.
Tibbiyot xodimi shuni bilish kerakki, qo’shimcha
hayajonlanish va bezovtalik bor bo’lgan nevrotik va
nevrozsimon simptomlarni kuchaytirish mumkin. Har doim
davo jarayonida psixik va somatik holatni bir-biriga uzviy
bog’liqligini unutmaslik lozim.
Bolalar orasida bo’lgan tibbiyot xodimlari har doim
bemorlarning psixologik xususiyatlarini, his qilishlarini,
hissiyotlarini inobatga olishlari lozim. Bolalarni holatini
yaxshiroq tushunish uchun bolani shaxsiy psixologik holatini
bilishdan tashqari oiladagi sharoitni, ota-onasini sotsial kelib
543
chiqishini, mansabini ham bilish lozim. Bularni hammasi bemor
bolani kasalxonada to’g’ri parvarishlash va davo natijasini
yaxshilashga yordam beradi.
Bola bilan muloqot qilganda his qilish katta ahamiyatga
ega, ya’ni bemorning qayg’usini tushunishga harakat qilish.
Shoshmasdan bola bilan suhbatlashish qayg’udan ustun turuvchi
shaxsiy xususiyatlarni aniqlashga olib keladi va to’g’ri tashxis
qo’yishda yordam beradi. Nafaqat bolani shikoyatini
majburlikdan eshitish kerak, balki eshitgan gaplariga yaxshi
e’tibor berib yondashishi lozim. Tibbiyot xodimini iliq
munosabatini ko’rib bemor tinchlanadi, vrach esa bola
to’g’risida qo’shimcha ma’lumotga ega bo’ladi. Agarda buni
teskarisi bo’lsa, ya’ni yuqori va qattiq tonda muomala qilish,
mensimay gaplashish bemor va tibbiyot xodimi o’rtasida iliq
munosabatlar yuzaga kelishiga to’sqinlik qiladi.
Tibbiyot xodimi bolalarga ota-onasi yo’qligini bildirmay,
ularni o’rnini bosishi lozim. Asosan 5 yoshgacha bo’lgan bolalar
ota-onasi yonida yo’qligini qiyin qabul qiladi. SHunga qaramay
ular yangi sharoitga tezda moslashadi va tinchlanadi. Bunday
hollarda ota-onani tez-tez kasalxonaga kelishi bola psixikasini
shikastlanishiga olib kelishi mumkin. Adaptatsiya davrida (3-5
kun) ota-onalarni tez-tez kelishiga yo’l qo’ymaslik kerak. Bu
davrdan keyin ota-onalar va bemor yaqinlari bolani ko’rishga
biror bir ish sababli kela olishmasa hamshira ularga xat
yozishlarini, narsalar berib yuborishlarini maslahat berishi
lozim.
Kasalxonada bolani uy sharoitiga o’hshash yaxshi
psixologik sharoitni (o’yinlar o’ynash, televizor ko’rish va h.o)
yaratishda tibbiyot xodimi katta rol o’ynaydi. Toza havoda sayr
qilish bolalarni yaqinlashtiradi, hamshirani yaxshi muomalasi
esa bolalarni yangi sharitga moslashishini osonlashtiradi.
Kasalxona kollektivi orasida yaxshi munosabat o’rnatish,
ahil bo’lish, ishni yaxshi olib borish bolalarni parvarishlash va
davolashda yuqori natijalarga olib keladi. Kollektivda har bir
544
ishchi o’z vazifasiga ega bo’ladi. Post hamshirasi kun tartibiga
qat’iy rioya qilishi, vrach ko’rsatmalarini to’g’ri bajarish, kichik
tibbiyot xodimi esa palatalarni tozazalash, bolalarni toza tutishi
loxim. Hamshira bolalar orasida bo’lar va ularni kuzatar ekan,
bolaning shaxsiy xususiyatlarini ko’rish, o’zaro muloqotlari
xarakterini kuzatishi lozim. Bunday hamshira vrachga yaxshi
yordamchi bo’ladi, chunki u kasalxonada sog’lom muhitni
paydo bo’lishida katta rol o’ynaydi.
Psixologik muammolarga operatsiyadan oldingi qo’rquv
kiradi. Bemor operatsiyani o’zidan, u bilan bog’liq
siqilishlardan, og’riq, operatsiya asoratlaridan qo’rqadi,
operatsiyaning effektivligiga ishonch hosil qilmaydi. Hamshira
bemorni kuzatishlari natijasidan vrachni ogoh etishi, u bilan
birga psixoterapevtik ta’sir qilish taktikasini ishlab chiqishi
lozim. Operatsiya bo’lgan bemorlar bilan gaplashib endi
operatsiya bo’ladigan bemorlarga operatsiya to’g’risida
qo’rquvli gaplarni gapirishlarini oldini olish lozim. Operatsiyaga
tayyorlash jarayonida bemor bilan yaxshi psixologik munosabat
Do'stlaringiz bilan baham: | 
