Tibbiyot instituti talabalari uchun

Miya va yurakning chayqalishi.
Bosh miyaning og’ir jarohatlanishi, 
ko’pincha kallaning boshqa jarohatlanishlari bilan birga kuzatiladi, xususan, kalla 
suyaklarining sinishi, bosh miya moddasiga va miya pardasi tagiga qon quyilishlar 
(shuningdek nuqtali qon quyilishlar) bilan birga ko’zga tashlanadi. Shu bilan 
birgalikda bosh miya chayqalishida qandaydir mikroskopik belgilar kuzatilmaydi.
Miya chayqalishida ba’zan gistologik tekshiruvda bosh miya barcha 
elementlarining va asosan tomirlar sistemasining jarohatlanishi ko’rinadi. Kichik 
hajmli arterial va venoz qon tomirlari yorilishi kuzatiladi. Bunday yorilishlar qon 
tomirllari atrofida yoki tomirlar ichki devorida alohida gemorragik o’choqlar 
paydo bo’lishi bilan xarakterlanadi. Ganglioz hujayralarining shishib, tsitoplazmasi 
bukkanligi va unda parchalangan Nissle tanachalari ko’pincha ko’zga tashlanadi.
Yurakning chayqalishi ko’krak qafasiga kuchli urilganda yoki yuqoridan 
tushib ketish tufayli ko’krak kafasi bilan urilganda kuzatiladi. Yurakning kuchli 
chayqalishidan yurak muskullari yorilishi va yurak tamponadasi rivojlanishi 
mumkin.
5.
Qon aspiratsiyasi tufayli vujudga keladigan asfiksiya.
Bu ko’pincha, 
qon ketishi tufayli nafas yo’llariga qon tushishi bilan xarakterlanadi. Bo’yinda 
kattagina kesilgan yara bo’lganda, shuningdek kalla asosiy suyagi singanida 
bunday holat kuzatiladi. Panjarasimon suyak singanida ko’p hollarda qonning 
64

---

aspiratsiyasi uchraydi. Bunda qon erkin oqib burun-halkum orqali nafas yo’llariga 
tushadi va bu xushsiz holatda bo’lgan odamlarda ko’proq uchraydi.
Qon aspiratsiyasining sud tibbiyoti diagnostikasi nafas yo’llarida va o’pkada 
o’ziga xos qonning to’planishi bilan xarakterlanadi. O’pka yuzasi kesib 
ko’rilganda ham ola-bula ko’rinishga ega bo’ladi, bu o’z navbatida xira va ancha 
yorug’roq joylarning bo’lishi bilan xarakterlanadi. Gistologik tekshiruvda mayda 
bronxlar va alveolalarda qon borligi topiladi.