Tibbiyot instituti talabalari uchun

6-расм. Тепа суягининг босилиб синиши. 
Ўқсимон чизиқчанинг 
кенгайиши. Сферик юзали ўтмас 
восита билан урилганда пешона 
суягининг ёрилиши.
7-расм. Пешона суягининг 
босилиб синиши. Овчи 
болтасининг мухраси 
билан урилиши.

---

bo’ladi. Ko’pincha teshik-yoriqlar o’rta qismida, kamroq-oxirida ko’rinadi. Ba’zan 
bunday yoriqchalar tashqi kuch ta’sir qilgan joydan biroz uzoqroqda paydo bo’lishi 
mumkin. Masalan, tepa balandligiga urilganda engsa suyagi tangachasimon 
qoplamasida uzunasiga yoriqchalar paydo bo’lishi mumkin (Kryukov V.N., 1971).
8- rasm. Kalla suyagida tuynuksimon sinish tufayli bosh miyaning 
ochilib qolishi.
Tuynuksimon va zinapoyasimon sinishlar agar ta’sir qiluvchi asbob va 
suyaklar orasidagi to’qimalar uncha katta bo’lmasa engilgina yuzaga keladi. 
Shuning uchun ham bosh kiyimlari (telpak, yumshoq bosh kiyim, ro’mol va 
boshqalar), qalin sochlar biroz miqdorda bo’lsa ham suyaklarni sinishini oldini 
oladi. Bu o’z navbatida agar suyaklar singanida ham sinishning xarakteri va 
asbobni turini aniqlashda qiyinchilik tug’diradi.
Tuynuksimon sinishlar ko’pincha ko’ndalang kesimi 9-16 sm
2
dan kam 
yuzali predmet bilan kuchli urilganda sodir bo’ladi.
Kalla suyagining parchalanib sinishi ko’pincha keng yuzali, uning 
ko’ndalang kesimi 9-16 sm
2
dan yuqori o’tmas vositalar, transport qismlari 
ta’sirida, balandlikdan boshi bilan yiqilganda, shuningdek boshi og’ir predmetlar 
bilan bosilganda odatda ko’zga tashlanadi (9-rasm.).
Parchalanib sinish boshiga uncha katta bo’lmagan o’tmas yoki o’tkir
53

---

vositalar bilan ko’p marta urilishi 
tufayli vujudga kelishi mumkin, 
ammo bunday hollarda shu vositalar 
ta’siri uchun xarakterli boshining 
yumshoq
to’qimasida
ko’p 
miqdordagi yaralar kuzga tashlanadi.
Kalla suyagining noto’g’ri 
sinishi, asosan, urilish joyida emas, 
balki uning ikkala qattiq vosita 
yordamida siqilishidan yoki katta 
yuzali qattiq o’tmas vositaning 
ta’sirida sodir bo’lishi mumkin. 
Noto’g’ri sinishning mexanizmini 
quyidagicha izohlash mumkin.
Kalla suyagi gumbazini sharning bir qismi deb qarasak, urilish joyida sharning 
qisilishi kuzatilib, uning aylanasi «ekvatorga» qarab cho’zilganligi va shu erda 
suyak to’qimasining ko’p joyidan yorilib ketganligi ko’zga tashlanadi.
Kalla suyagidagi sinishlarning sud tibbiyoti uchun ahamiyati katta. Ular 
faqatgina tashqi tassurotning mavjudligini ko’rsatibgina qolmasdan, balki 
jarohatlanish etkazish uchun sarflangan kuchni xarakterini ham belgilaydi. 
Ko’pincha, jarohatlanishning xarakteriga qarab, jarohatlovchi vositaning turi, 
uning shakli, urilish yo’nalishi va jarohatlanishlar mexanizmining ayrim 
tafsilotlarini aniqlash mumkin.