Tibbiyot instituti talabalari uchun

Jarohatlanish vaqti
jarohatlanishlarni tiklanish 
jarayonida to’qimalarda ko’zga tashlanadigan o’zgarishlarga qarab 
aniqlaniladi. Masalan, kontalashlar vaqti, ularning bo’yalishini 
o’zgarishiga qarab, shilinishlar etkazilgan vaqti po’stloq qavatining 
rivojlanish muddatini hisobga olgan holda, yaralarning vaqti 
yallig’lanish jarayonining kuchli ko’rinishi va chandiqlanishning 
shakllanishi xarakteriga, sinish muddatlari esa suyak qadoqlarining 
rivojlanishiga binoan belgilaniladi.
Jarohatlanishni aniq belgilash birinchi navbatda tekshirish 
vaqtiga bog’liq. Tekshirish qancha oldin o’tkazilgan bo’lsa, 
jarohatlanish vaqti ham shuncha aniq ko’rsatilishi mumkin. 
Jarohatlanish vaqtini aniqlashda tekshiriluvchini yoshi, uning sog’liq 
holati, jarohatlanishning davolash usullari va boshqa xususiyatlari 
hisobga olinadi.
3.
Qurol yoki asbobning turini
aniqlash asosan shu 
asboblar uchun xarakterli jarohatlanish belgilariga qarab o’tkaziladi. 
Masalan, kesilgan yaralar tekis qirrali, o’tkir burchakli bo’lib, unda 
ulag’ich to’qimalar bo’lmaydi hamda ancha ko’rinib turishi bilan 
xarakterlanadi. Bunga qarama-qarshi lat egan yaralar esa noto’g’ri, 
hoshiyalangan qirrali, o’tmas burchakli nisbatan kam ochilib turuvchi, 
uning tubida ulag’ich to’qimalar ko’rinadi.
Jarohatlanish xarakteri aniq asbobning turiga qarab aynan o’xshatish 
to’g’risidagi savolga sud tibbiyoti eksperti odatda to’liq javob bera olmaydi, 
chunki o’tkir va o’tmas asboblarning har xil turlari ham bir-biriga o’xshash 
357

---

jarohatlanishlarni yuzaga keltirishi mumkin. Ayrim hollarda jarohatlanishning 
shakli va xarakteriga qarab, jarohatlovchi asbobni aniqlash mumkin.
Ba’zan ekspertizani o’tkazishda jarohatlanish etkazuvchi asbobning 
faqatgina turigagina emas, balki jabrlanuvchi, ayblanuvchi, guvohlar va 
boshqalarning ko’rsatmasidan kelib chiqib, jarohatlanish mexanizmini aniqlashga 
ham to’g’ri keladi.
Bunga quyidagicha misol keltirish mumkin:
51 yoshli N. ismli vagon-restorani ofitsianti so’roq vaqtida ko’rsatma 
berishicha 1.IV.1998 yil ishga kechikib keladi va shuning uchun ham ishlab 
chiqarish bo’limi boshlig’i P. ismli 25 yoshli kishi mushti bilan uning yuziga uradi 
va natijada o’ng ko’zi jarohatlanadi. P. ismli kishi N. ismli kishi ko’rsatmasini 
tasdiqlamadi. Uning aytishicha 1.IV.1998 yili N. ismli kishi ishga mastlik holatida 
kechikib kelgan. N. ismli kishi tanbehiga javoban uni haqoratlab, P. ismli kishi 
unga tan jarohati etkazmoqchi bo’ladi. Himoyalanib, P. o’zidan N. ismli kishini 
itarib yuboradi va natijada u vagon burchagiga birkitilgan stol devoriga uriladi. N. 
ismli kishi yiqilib ko’zi jarohatlanadi.
Sud tibbiyoti ekspertizasini o’tkazish uchun quyidagi savollar qo’yiladi: N 
ismli kishi o’ng ko’zini jarohatlanish mexanizmi qanday sodir bo’lgan, qisman, 
ko’rsatilgan holatda mushti bilan urilganmi yoki stolning qaysi bir qismiga 
urilganmi?
1-shahar klinik kasalxonasi kasallik tarixidan ma’lum bo’lishicha N. ismli 
kishi 1.IV.1998 yili engil mastlik holatida o’ng ko’zining qovog’ida anchagina 
gematoma, ko’zining to’r pardasida yirtilgan yara va kon’yunktivasi tagida qon 
quyilish ko’rinadi. Ko’z to’r pardasi yarasi operatsiya qilinib tikiladi. 29-IV.1998 
yili asoratlanganligi uchun o’ng ko’zi olmasi olib tashlanadi.
11.V.1998 yili qoniqarli holatda kasalxonadan chiqariladi va kosmetik 
protez tanlashni tavsiya qilinadi. 11 VI.1998 yili tergovchi va sud tibbiyoti eksperti 
tomonidan voqea sodir bo’lgan joy ko’zdan kechiriladi.
P. va N. ismli kishilar suratga olinadi. Surat P. ismli kishi ko’rsatmasiga 
ko’ra stolga nisbatan holatni hisobga olgan holda olinadi.
358

---