Tibbiyot instituti talabalari uchun

Etilenglikol
(ikki atomli spirt) antifrizning asosiy tarkibiy qismi hisoblanib, 
sarg’imtir, shirinroq kuydiruvchi suyuqlik, uning 40-50 foizlik suvlik eritmasi past 
haroratda muzlamaydigan antifriz sifatida ishlatiladi. Etilenglikol bilan zaharlanish 
deyarli ko’pchilik hollarda boshqa spirtli ichimliklar o’rniga uni ichib qo’yish 
tufayli sodir bo’ladigan baxtsiz hodisa hisoblanadi. Organizmda u shchavel 
kislotasigacha oksidlanib, siydik orqali oksalatlar shaklida ajraladi.
Etilenglikol bilan o’tkir zaharlanish 2 shaklda – miya va gepatorenal 
shaklida o’tadi.
Miya shaklida qo’zg’alish boshlanib, keyin markaziy nerv sistemasiga 
narkotik va falajlantiruvchi ta’sir ko’rsatadi.
Gepatorenal shaklida etilenglikolning oksidlanish mahsuloti hisoblangan 
shchavel kislotasining ta’siri bilan bog’liq belgilarning ustunligi kuzatiladi. Bunda 
ko’pincha jigar va buyraklar zararlanadi.
Zaharlanishning o’tkir davrida 1-2 sutkada o’lim miyaning og’ir komasidan 
sodir bo’ladi. Ba’zan miyadagi holatlardan keyin organizmning umumiy holati 
biroz yaxshilanishi mumkin, ammo 1-2 haftadan keyin jigar va buyraklarida 
asoratlanish ko’rinadi. Bunday hollarda o’lim o’tkir buyrak yoki jigar 
etishmovchiligi tufayli yuzaga keladi.
Murda kesib ko’rilganda zaharlanishning klinik turlariga xos o’zgarishlar 
321

---

topiladi. Miya komasidan o’limda miya pardalari va bosh miya moddasining 
kuchli to’laqonliligi, ichki organlarida ko’p miqdordagi mayda qon quyilishlar, 
seroz va shilliq pardalar tagida ham qon quyilishlar ko’zga tashlanadi. Jigarda 
to’laqonlik, shish, yog’li distrofiya, nekroz o’choqlari ko’rinadi. Buyraklari 
kattalashgan, po’stloq qismida kulrang sarg’ish nekroz o’choqlari va ko’p 
miqdordagi katta o’choqli qon quyilishlar bo’lgani uchun kesib ko’rilganda ola-
bula holda bo’ladi. Bunga toksik gemorragik nekronefroz deyiladi. Gistologik 
tekshirishda kanalchalar bo’shlig’ida o’ziga xos tuzilishga ega bo’lgan oksalat 
kristallari aniqlaniladi (87-88 rasmlar).