Tibbiyot instituti talabalari uchun

4. 
O’ziga bog’liq bo’lmagan holda
 axlati, spermasi va siydigining chiqishi.
5. Ko’z qorachig’ining kengayishi.
6. O’limning belgilarini erta paydo bo’lishi va 
murdaning tez chirishi.
205

---

Asfiksiyadan o’lganlikning ichki belgilariga 
quyidagilar kiradi:
1. Qonning suyuq va xira bo’lishi.
Bu doimo uchraydigan belgi bo’lib, 
qonning tarkibidagi fibrinogenni erishi bilan bog’liq.
2. Yurakning o’ng tomoni va unga kelib quyiladigan katta qon 
tomirlarining to’laqonligi.
Bu kichik qon aylanish doirasida qon aylanishning 
qiyinlashuvi bilan bog’liq.
3. Ichki organlarning to’laqonligi. 
Bu holat kichik qon aylanish doirasida 
qon bosimining oshib ketishi tufayli ichki organlardan qonni oqib ketishi 
qiyinlashuvi tufayli yuzaga keladi.
4. Taloqning kamqonligi
– bu belgi kamroq uchraydi, ammo asfiksiyaning 
boshqa belgilari bilan birgalikda mexanik asfiksiyadan o’limning diagnostikasida 
foydalaniladi.
5. Plevra va epikard tagida mayda qon quyilishlar bo’lishi.
Bunga 
Tarde 
dog’lari
deyiladi. Bu qon quyilish kapillyarlarning to’la qonligi va kapillyar 
bosimining oshib ketishi tufayli sodir bo’ladi.
6. Alveolalar emfizemasi va o’pka shishi.
Alveolalar emfizemasi xansirash 
paytida yuzaga kelib, alveolalar chegara devori uzilganda oralik emfizema ham 
rivojlanishi mumkin. Organlar to’laqonligi, qon tomirlari devori o’tkazuvchanligi 
oshishi, qon aylanish doirasida qonning dimlanishi tufayli o’pka shishi kelib 
chiqadi.
Shunday qilib, umumasfiksik belgilar ko’pligiga qaramasdan ular ichida 
mexanik asfiksiya uchun doimiy birorta xarakterli belgi yo’q. Shuning uchun ham 
mexanik asfiksiyadan o’limning diagnostikasida faqat barcha ko’rsatilgan belgilar 
birgalikda asfiksiyaning alohida turi (strangulyatsion egatcha, bo’ynida 
yarimoysimon shilinishlar, burni va og’iz bo’shlig’i atrofida mayda pufakchali 
ko’pik bo’lganda va boshqalar) ga xos belgilar bilan qo’shilib kelgan taqdirda 
muhim hisoblanadi.
206

---

11.3. Osish
Tana va tana qismlarining butun og’irligi bilan bo’yindagi sirtmoqning 
qisilishiga osish deyiladi. Shunga ko’ra to’liq va to’liqsiz osilishlar farqlanadi. 
To’liqsiz osilish ancha ko’proq uchraydi va u ko’pincha odam oyog’ida, tizzasida 
turganda, o’tirganda va yotganda ham kuzatilishi mumkin (63-rasm.)
Odatda odam sirtmoq yordamida osilishi, ba’zan daraxt shoxlari orasida, 
taxtali devor taxtalari bilan bo’yin tomirlari siqilib qolishi ham mumkin. Siquvchi 
vosita bo’lib stulning suyanchig’i, stol yoki taburetkalar taxtasi orasida boshining 
og’irligi bilan o’ziga xos holatda yotganda kuzatiladi.
Sirtmoq qaysi materialdan tayyorganligiga ko’ra yumshoq, yarim qattiq va 
qattiq turlarga bo’linadi. Yumshoq sirtmoq sharf, bo’yin bog’i, sochiq va boshqalar 
farqlanadi. Ayrim hollarda kiyimlarning kirish qismi (bo’yni) ham sirtmoq 
vazifasini bajarishi mumkin. Yarim qattiq sirmoqqa arqon, chilvir, qayish va 
belbog’lar kiradi. Qattiq sirtmoq uchun elektr simi, har xil simlardan foydalaniladi.