Tibbiyot instituti talabalari uchun

61 rasm. Ovchi patronning tuzilishi. 
1-gilza; 2-kapsula; 3-o’q dori;
4,5,7-pij; 6-sochma.
Ovchi qurollaridan jarohatlanish qurol sistemasi va ayniqsa patronning 
o’qlanish xarakteriga bog’liq bo’ladi. Sochmali o’k otilganda agar patronda 
tutunsiz o’q dori bo’lsa qurum izlari 75 sm gacha, tutunli (qora) o’q dori bo’lganda 
esa 150 sm gacha masofada aniqlanilishi mumkin (L.M.Eydlin, 1963). Tirab 
otilganda yoki yaqin masofadan otilganda esa sochma zaryadi kompakt holda ta’sir 
qilganligi uchun diametri 1,5 sm dan to 4 sm gacha bo’lgan oval yoki yumaloq 
shakldagi bitta kirish teshigi hosil bo’lganligi ko’rinadi. Diametri 3-4 sm li bitta 
kirish teshigi 0 sm dan to 50-100 sm gacha masofa kuzatilib, keyin esa sochmalar 
195
7
6
5
4
1
3
2

---

hamma tomonga sachragani uchun kirish teshigi atrofida alohida kichik 
teshikchalar hosil qiladi (62-rasm).
62-rasm. Juda yaqin masofadan sochmali quroldan otilgandagi 
jarohatlanish
Agar markaziy teshik diametri 3-3,5 sm bo’lsa va uning atrofida 
sochmalarning kirishidan ko’pgina mayda teshikchalar paydo bo’lgan bo’lsa 
masofa 2 m gacha bo’lishi mumkin. Tutunli o’q dori ta’sirida 2,5 m va tutunsiz o’q 
dori ta’sirida 5 m masofadan keyin markaziy teshik yo’qolib, ko’p miqdordagi 
mayda teshikchalar paydo bo’lganligi ko’zga tashlanadi. Tarqalib ketuvchi 
sochmalarning jarohatlovchi maydoni 25-30 sm va hatto undan kattaroq bo’lishi 
ko’rinadi.
Tutunli o’q dori zarrachalari 3 m dan to 5 m masofagacha uchib borishi, 
tutunsiz 1-1,5 m gacha uchishi mumkin. Pij (karton, kigiz) esa to 40 m gacha 
uchishi va hatto yaraga kirib ketishi ham kuzatiladi.
Sochma o’kdan otish masofasi sochmani uchish darajasiga qarab 
aniklaniladi. Bu o’z navbatida qurol sistemasi, uning kalibri, o’q dorining sifati va 
miqdoriga, sochmaning o’lchami va shakllariga hamda pijning xarakteriga bog’liq 
bo’ladi. Sochmali o’qdan jarohatlanish imkoniyati agar mayda o’q bo’lsa u 200 m 
gacha masofaga, katta sochmalar esa hatto 300 m masofagacha etib borishi 
mumkin. O’limga olib keluvchi jaroxatlanish odatda 40 m gacha masofada 
196

---

kuzatiladi.