Tibbiyot instituti talabalari uchun

43 rasm. «TT» pistolet.
44 rasm. Nagan sistemasidagi revolver.
45 rasm. Uch chiziqli qirqma miltiq.
168

---

46 rasm. Yasama «Pilta miltiq»
O’q dorilar.
Qo’l qurollaridan otish uchun standart patronlar ishlab 
chiqariladi. Bularga miltiqli, pistoletlar, revolverlar, maqsadli, ovchi-sportiv, 
sportiv, ovchi va boshqa patronlar kiradi. (47-rasm).
47-rasm. Hozirgi zamon qurollari uchun ayrim patronlar. 
Chapdan o’ngga: 7,62 mmli vintli; 7,62 mm li «oraliq» 
patron; 7,62 mm li revalverli; 7,62 mm li pistoletli; 9 mm li 
pistoletli; 5,6 mm li ovchi-sportiv patronlar.
Patronlar jangovor uzun stvolli qurollar uchun odatdagi va maxsus 
maqsadlar uchun mo’ljallangan o’qlar uchun ishlab chiqariladi. Odatda o’qlar 
o’tkir uchli boshi cho’zinchoq shaklda bo’ladi (48-rasm). Ularning ko’pchiligida 
kesik konus shaklidagi dum qismi ham ko’zga tashlanadi. Bunday o’qlarning 
uzunligi uning ko’ndalang kesimiga qaraganda 5-6 marta katta bo’ladi. Ularda 
po’latdan yasalgan o’zagi, qo’rg’oshinli qobig’i
 
va po’latli pardasi bo’ladi.
169

---

48-rasm. Hozirgi zamon patronlari uchun o’qlar.
Chapdan o’ngga: 7,62 mm li engil miltiqli; 7,62 mm li 
odatdagi o’q; 7,62 mm li revolverli; 7,62 mm 
pistoletli; 9 mm pistoletli; 5,6 mm li sportiv o’qlar.
Maxsus maqsadlar uchun mo’ljallangan tipik o’qlarga otilganda iz 
qoldiruvchi va 1943 nusxali patron uchun yondiruvchi o’qlar kiradi. Pistoletli va 
revolverli o’qlar qisqa (odatda ular uzunligining kalibrdan 2,5 mm kamligi). 
Ularning boshi yoysimon yoki xuddi revolvernikidek 7,62 mm lik zarhallangan va 
5,45 mm lik kesik konus shaklidagi pistolet o’qiga o’xshashligi ko’rinadi. Sportiv 
patronlar uchun 5,6 mm kalibrdagi odatdagi pardasiz qo’rg’oshinli o’qlar 
mo’ljallangan bo’ladi.
Silliq stvolli ovchi qurollari patronlari mis va rux qotishmasidan yasalgan 
gilza, kapsula, miltiqdori zaryadi, pij va o’qlardan tuzilgan (49-rasm). O’q sifatida 
sochmali o’q, o’qlar, yadroli o’qlar qo’llaniladi.
Mayda qo’rg’oshinli sharchalarga sochma o’q deyiladi. Fabrikada 
tayyorlangan sochma o’qlar uning diametriga bog’liq holda nomerlari bilan 
farqlanadi. Sochmalarning diametri 1 mm dan tortib to 5,5 mm gacha bo’lishi 
mumkin. Har bir sochmaning nomeri boshqasinikidan 0,25 mm farq qiladi. 
Diametri 6 dan to 10 mm gacha bo’lgan sochma shariklariga kartech (yadroli o’q) 
deyiladi.
Qurolning kalibri va sochmali o’qning nomeriga qarab, patrondagi sochma 
o’q ham har xil bo’ladi. O’q dori va sochma o’q orasidagi kigiz yoki karton, 
plastmassalar, latta va qog’ozdan tayyorlangan pij joylashtirilgan bo’lishi mumkin. 
170

---

Sochma o’klar ham pij bilan yopiladi. Bundan tashqari, ba’zan ovchilar sochmani 
tarqalib ketishini kamaytiruvchi yoki ko’paytiruvchi maxsus vositalarni (karton 
bilan chegarovchilar, qog’oz o’ramalari, plastmassa kontsentratlari va boshqalar) 
qo’llaydilar. Barcha bunday qo’shimcha detallar sochma o’q va pijlar o’qlar singari 
jarohatlovchi faktorlar hisoblanadi.
Diametri 10 mm dan oshiq qo’rg’oshinli sharchalar ovchi qurollari uchun 
ishlatiladigan oddiy o’qlar hisoblanadi. Ularning tubida doskachali dumchasi bilan 
birgalikda pij ham bo’lishi kuzatiladi (49-rasm).