Tibbiyot instituti talabalari uchun

14.3.6. Tuqqandan keyingi holatni aniqlash
Bunday ekspertiza bola o’ldirishda, chaqaloqlar tashlab ketilganda va 
o’g’irlanganda, homiladorlik hamda tug’ish hollari yashirilganda amalga 
oshiriladi. Ekspertiza davomida ayol kishi umuman tuqqanmi yoqi tug’maganmi, 
tuqqan bo’lsa vaqtini aniqlash to’g’risidagi savol tug’iladi.
Tuqqanlikni isbotlashda ko’zdan kechiriluvchini sut bezlari, tashqi va ichki 
jinsiy a’zolari hamda tanasining tashqi qoplamalaridagi o’zgarishlarga ahamiyat 
beriladi. Agar tuqqan ona chaqaloqni ko’kragi bilan ovqatlantirmasa yoki sutini 
sog’ib tashlamasa, sekinlik bilan suti ajralishdan to’xtaydi va yana og’iz suti paydo 
bo’ladi hamda keyinchalik umuman yo’qoladi. Sut bezining sut ajratish funktsiyasi 
to yangi homiladorlikkacha batamom tugallanadi. Bunda sut bezi shirasini 
tsitologik usulida tekshirish katta ahamiyatga egadir (Xijnyakova K.I., 1965).
Tashqi jinsiy organlarida ham qator o’zgarishlar, jumladan jinsiy yorig’i 
lang ochilganligi, qinga kirish qismi ochiqligi, qinning devori bo’shashib 
pasayganligi, katta va kichik jinsiy lablari shishib, qizg’ish-ko’kimtir tusga 
kirganligi ko’zga tashlanadi. Tug’ish paytida qizlik pardasi shunchalik emirilib 
ketadiki, undan faqatgina ayrim qirqimlar qolganligi ko’rinadi. Bunga bagchakli 
so’rg’ichlar deyiladi. Bunday so’rg’ichlarning bo’lishi tuqqanlikning haqiqiy 
belgisi hisoblanadi.
Tuqqandan keyin bachadon sutkasiga 1-1,5 sm dan qisqarib 1,5 oydan keyin 
o’zining normal holiga keladi. Bir vaqtining o’zida uning og’irligi ham kamayib 
(tuqqandan keyin birinchi haftasida 1,5-2 kg bo’lsa, 1,5 oydan keyin vazni 50 g 
cha tushadi) boradi. Shu bilan birgalikda bachadonning tanasi va bo’yni ham 
shakllanib zichlashadi. Tug’uvchi ayolning bachadon bo’ynini tashqi og’zi tug’ish 
paytidagi yirtilishlar natijasida yoriqsimon shaklda bo’ladi. Qindan ajralmalarning 
xarakteri ham o’zgaradi. Shuning uchun ham tuqqandan keyingi dastlabki 
davrlarda bu ajralmani mikroskop ostida tekshirish tuqqanlik va uni vaqtini 
aniqlash diagnostikasida muhim ahamiyatga egadir.
384

---

Ko’pincha homiladorlik paytida qorin, sut bezlari, sonida to’qimalarni 
taranglanishi tufayli hosil bo’lgan ko’plab mayda chandiqlar, ba’zan qorinni to’g’ri 
mushagining ayrilishi kuzatilladi.
Tuqqanlikka shubha qilingan ayollar murdasini sud tibbiyoti tekshirishda 
yuqorida ko’rsatilgan belgilardan tashqari, bachadonni o’lchab va tortib ko’riladi 
hamda qorinning oldingi devorining barcha qavatidan gistologik tekshirish uchun 
material olinadi. Bunda to’qimalarda bachadonni kattalanishi tufayli mexanik 
taranglashuvidan ekssudatsiya, qon quyilishlar va degenerativ o’zgarishlar ko’zga 
tashlanadi.