Tibbiyot instituti talabalari uchun

72-rasm. Planktonning turlari.
229

---

73-rasm. Cho’kishda planktonni ichki organlarga o’tish 
tasviri.
Cho’kishda o’lim sodir bo’lganligiga taxmin qilinganda murdani 
tekshirishda vodoprovod suvidan foydalanish qat’iy man etiladi, chunki 
vodoprovod suvida bo’lgan planktonlar maxsus tekshirish uchun jo’natilayotgan 
organlar to’qimasiga o’tib qolishi mumkin. Planktonni qon, parenximatoz organlar 
va naysimon suyaklarning iligida topish usuli ancha qiyin bo’lib, buning uchun 
jigar, miya, buyrak, suyak iligidan taxminan 200 gr. dan olinib maydalangandan 
keyin kolbalarga solinadi va ustiga pergidrol eritmasi quyilgach, kontsentrlangan 
sulfat kislotasida qaynatiladi va keyin nitrat kislotasi bilan ishlov beriladi. Oxirgi 
etapida tiniqlashtirish uchun yana biroz miqdorda pergidrol eritmasi qo’shiladi. 
Shundan keyin to’qimalarning barcha organik tarkibiy qismlari to’lig’icha 
emiriladi va faqatgina neorganik birikmalari, shuningdek planktonni kremniylik 
kosachasi qoladi. Kolbalardagi tiniq narsalar ko’p martalab tsentrifugalanadi. Hosil 
bo’lgan cho’kmadan predmet shishasida preparat tayyorlanadi va mikroskop tagida 
o’rganiladi. Topilgan planktonlarni suratga olish maqsadga muvofiqdir. 
Mikrofotografiya o’tkazilgan tekshiruv natijalarini tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi.
Murdada topilgan planktonni xususiyatlarini solishtirish uchun bir vaqtning 
o’zida murda topilgan joydagi suvdan ham tekshirish uchun olinadi. Suvdagi 
planktonni murdaning ichki organlari (ko’pincha buyragi) va suyak iligida topilgan 
230

---

plankton bilan solishtirilganda ular bir biriga to’g’ri kelsa o’tkazilgan taxlilning 
natijasi etarli darajada isbotlovchi va cho’kishni tashxisining asosi hisoblanadi.
Suvda topilgan murda ekspertizasida barcha hollarda planktonni tekshirishni 
qo’llanilishi maqsadga muvofiqdir, ammo bu usulni nisbatan qiyinligi va ko’p 
mehnat talab qiladigani uchun amaliyotda uning qo’llanilishi ancha 
chegaralangandir. Ba’zi shubhalanish hollarida, ayniksa murdada kuchli chirish 
jarayonlari kuzatilganda bu tekshirishni o’tkazish majburiy hisoblanadi. Cho’kish 
joyidan suvni olish va parallel tekshirish imkoniyati bo’lmasa, murdaning 
o’pkasini tekshirish cho’kkan joyidagi planktonni bilvosita aloqadorligini 
ko’rsatadi.