Tibbiyot instituti talabalari uchun

11.11. Cho’kish va suvda o’lim
Nafas olish yo’llarining qandaydir suyuqliklar bilan yopilishiga cho’kish 
deyiladi. Bunda tananing suyuqlikka to’lig’icha yoki qisman botishi tufayli nafas 
olish yo’llari berkilishi mumkin. Suvdan tashqari, cho’kish vositasiga suyuq 
balchiq, neft, bo’yoq, mineral va o’simlik moylari, ishlab chiqarishda 
qo’llaniladigan har xil suyuqliklar (pivo, vino, spirt, benzin, kerosin va boshqalar) 
kiradi. Nafas olish yo’llari suvda yopilganda avvalo nafas olishning reflektor 
to’xtashi sodir bo’ladi. Keyin inspirator xansirash paydo bo’lib, suv nafas olish 
yo’llariga kiradi, avvalo unga chuqur kirmaydi, chunki shilliq pardalarni 
ta’sirlanishidan paydo bo’lgan yo’talish kuchi tufayli suvning bir qismi orqasiga 
chiqarib yuboriladi. Inspirator xansirash tezlikda ekspirator xansirash bilan 
almashinadi. Xushini yo’qotib, ko’z qorachiqlari kengayadi; talvasalanish 
boshlanib, reflektor yo’li bilan suvni yuta boshlaydi. Himoya reflekslari tezlikda 
yo’qolaboshlab, suv tezlikda to’siqsiz holda o’pkaga kiradi. Nafas olish qisqa 
muddatli to’xtagandan keyin terminal holatda yana tiklanib, suv yana ko’proq 
o’pkaga kira boshlaydi. Nafas olish to’xtagandan bir necha vaqt (5-10 minut) 
o’tgach yurak urishi ham to’xtaydi.
224

---

Haqiqiy cho’kishning diagnostikasi
Cho’kishning belgilariga quyidagilar kiradi: nafas olish bo’shlig’i va burni 
hamda og’zida turg’un oq yoki oqimtir qizg’ish mayda pufakchali ko’pikning 
bo’lishi (Krushevskiy belgisi); o’pkaning o’tkir emfizemasi; plevra tagida och-qizil 
rangli tarqaluvchan qon quyilish (Rasskazov-Lukomskiy dog’lari); asosiy suyak 
bo’shlig’ida cho’kish suyuqligining bo’lishi (Sveshnikov belgisi); oshqozonida 
yutilgan suyuklik borligi; yurak chap qorinchasi bo’shlig’idagi qonning suyulishi 
va qon tomirlari ichidagi eritrotsitlarning gemolizi; qonda va ichki organlarda 
plankton va soxta planktonlarning bo’lishi; umum asfiksik belgilarining bo’lishi 
kiradi.
1.