Tibbiy va biologik kimyo kafedrasi

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYAS Tibbiy va biologik kimyo kafedrasi

Токсик моддаларни жигарда зарарсизлантирилиши

• 1. Токсик моддалар зарарсизлантириш механизмлари: микросомал оксидланиш, коньюгация реакциялари.
• 2. Йўғон ичакда аминокислоталар метаболизми натижасида хосил бўлган маҳсулотларини зарарсизлантирилиши.
• 3. Дори воситалар биотрансформацияси.
• 4. Этанолни жигарда зарасизлантирилиши.
• ТМИ:
• Биотрансформация жараёнларини ёшга боғлиқлиги.

Organizmga tashqi muhitdan (ovqat va suv tarkibida, dori vositalari va bosh.) tushayotgan yoki organizmni o’zida hosil bo’ladigan(xolesterin, o’t kislotalari, to’yinmagan yog’ kislotalar, steroid gormonlar, prostaglandinlar), organizm uchun “plastik” va “energetik” ahamiyatga ega bo’lmagan moddalar ksenobiotiklar deb ataladi. Ushbu moddalarning zararsizlantirilishi asosan jigar to’qimasida amalga oshadi. Shuningdek, ularning zararsizlantirlishi oshqozon ishaklar shilliq qavatlarida, nafas yo’llari devorida, terida va buyrak to’qimasi va siydik ayirish yo’llarida amalga oshiriladi.

• Organizmga tashqi muhitdan (ovqat va suv tarkibida, dori vositalari va bosh.) tushayotgan yoki organizmni o’zida hosil bo’ladigan(xolesterin, o’t kislotalari, to’yinmagan yog’ kislotalar, steroid gormonlar, prostaglandinlar), organizm uchun “plastik” va “energetik” ahamiyatga ega bo’lmagan moddalar ksenobiotiklar deb ataladi. Ushbu moddalarning zararsizlantirilishi asosan jigar to’qimasida amalga oshadi. Shuningdek, ularning zararsizlantirlishi oshqozon ishaklar shilliq qavatlarida, nafas yo’llari devorida, terida va buyrak to’qimasi va siydik ayirish yo’llarida amalga oshiriladi.

• Turli zaxarli moddalarni (ksenobiotiklar) jigarda zararsizlantirilishi o’ziga xos yo’llar bilan ikki bosqichda boradi.
• 1. Mikrosomal oksidlanish
• 2. Konyugatsiya
• Birinchi bosqich silliq endoplazmatik to’rda (EPT) boradi, reaksiyalarni oksidazalar va gidroksilazalar katalizlaydi, ularning kofermenti sitoxrom P-450, b5, gem va vitaminlar hisoblanadi. Ushbu jarayonlarga faqatgina suvda eruvchanligi past bo’lgan gidrofob moddalargina uchraydi.

• Toksik moddalar tarkibida OH guruhi shakllangandan so’ng esa, ularning suvda eruvchanligi nisbatan ortadi. Shuningdek, ikkinchi bosqich ya’ni konyugatsiya jarayonlarida qo’shimcha guruhlar kiritish uchun qulaylik tug’diradi. Demak, zararsizlantirishning birinchi bosqichi hisoblangan mikrosomal oksidlanishning ahamiyati bu konyugatsiya toksik moddalarni konyugatsiya jarayonlariga tayyorlashdir.