Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

19.6. Kolloid eritmalarning tibbiyotdagi ahamiyati

Kolloid eritmalar tibbiyotda katta ahamiyatga ega. Qon, lim­

fa, orqa miya suyuqligi, hujayra protoplazmasi va boshqa biologik 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

452

suyuqliklar  kolloid  eritmalardir.  Ular  kolloid  holatdagi  koʻpgina 

moddalarni oʻz ichiga oladi, masalan, fosfatlar, yog‘lar, lipidlar va 

boshqalar. Koʻpgina oziq­ovqat mahsulotlari, yuvish vositalari ham 

kolloid eritmalardir.

Dorishunoslik  sanoatida  kо‘p  dori­darmonlar  kolloid  holatda 

ishlab chiqariladi. Masalan, burunga tomiziladigan tomchi dorilar 

(kollargol va protargol) kolloid holatdagi kumushning zolidir. 

Gо‘sht  va  gо‘sht  mahsulotlari,  suzma,  pishloq,  non  mahsulotlari 

ham kolloid sistemalarga misol bо‘ladi.

Koagullanish va peptizatsiyalanish jarayonlari odam organizmi­

da muhim ahamiyatga ega, chunki hujayra kolloidlari va biologik 

suyuqliklar doimo elektrolitlar ta’siri ostida bо‘lganligi uchun ular­

ning  koagullanish  ehtimolligi  juda  katta.  Shulse­Gardi  qoidasiga 

muvofiq a’zolardagi fizikaviy va kimyoviy sharoitlarni doimiy tu­

tish uchun elektrolitlarning konsentratsiyasinigina emas, balki sifat 

jihatidan tarkibini ham doimiy tutish zarur. Haqiqatan ham izotonik 

eritma NaCl dan emas, balki shu konsentratsiyadagi kо‘p zaryadli 

ionlardan (masalan, MgSO

4

) tayyorlansa, ikki zaryadli ionlarning 

koagullash ta’siri NaCl ga qaraganda kuchliroq bо‘lganligi uchun 

qon koagullanib, hayot tо‘xtagan bо‘lar edi.

Kolloid  sistemalarning  barqarorligini  ta’minlash  uchun,  ular 

tozalanishi kerak. Bu usullardan dializ, elektrodializ va gelfiltratsiya 

usullari tibbiyotda biologik suyuqliklarni tozalash uchun qо‘llanadi.

Uzoq  muddat  saqlash  kerak  bо‘lgan  zollarni  olishda  kolloid 

himoya keng qо‘llaniladi. Kо‘p dori­darmonlar shunday zollar qa­

toriga kiradi. Kollargol va protargollarni tayyorlashda jelatindan hi­

moyalovchi modda sifatida foydalaniladi.