Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

mikrobyuretkalar deyiladi. 

Koʻpincha  hajmi  10,00,  25,00 

va 50,00 ml  boʻlgan byuretkalar 

ishlatiladi. 

Byuretkaning  shkala  chiziq­

lari  yuqoridan  0  dan  boshlanib 

pastga  tomon  1  ml  dan  farqlanib  boradi.  Har  bir  millilitrli  oraliq 

10  boʻlakka  boʻlingan. Bu hajmni yuzdan bir aniqlikda oʻlchash 

imkonini beradi. Sarf  boʻlgan hajm boshlangʻichva titrlash oxirida­

gi holatlar orasidagi farqdan aniqlanadi. Bunda suyuqlik sathidagi 

botiq menisk chizigʻi “0” soniga mos kelishi kerak. Jarayonni   ku­

zatilganda koʻz bilan teng bir chiziqda qaraladi. Byuretkani voronka 

yordamida toʻldiriladi va chang tushmasligi uchun qalpoqcha bilan 

yopiladi. Toʻldirishdan oldin eritma konsentratsiyasi oʻzgarmasligi 

uchun byuretka 3 marta standart eritma bilan chayiladi. 

Pipetkalar  eritmani  aniq  hajmda  bir  idishdan  boshqa  idishga 

solish  uchun  ishlatiladi.  Pipetka  shisha  naychadan  iborat    boʻlib, 

pastga tomon diametri torayib boradi. Yuqori qismida pipetka hajmi 

yozilgan  boʻladi: 1,00 ml dan 100,00 ml gacha  boʻlishi mumkin. 

Mingdan bir  boʻlak aniqlikgacha oʻlchash uchun 1.00 ml hajmli 

pipetkalar ishlatiladi. 

Oʻlchov  silindrlari  eritmalarni  ma’lum  hajmda  oʻlchab  olish 

uchun  ishlatiladi.  Ular  ma’lum  hajmdagi  eritmalarni  aralashti­

rish yoki tayyorlashda qoʻl keladi. Ular 5,00; 10,00; 25,00; 50,00; 

100,00; 500,00; 1000,00 ml hajmlarga mo‘ljallangan  boʻladi. 

Oʻlchov kolbalari asosan aniq konsentratsiyali eritmalar tayyor­

lashda ishlatiladi. Bular tagi yassi, uzun va ingichka boʻyinli kol­

balardir.  Ular  standart  eritma  tayyorlashda  foydalaniladi.  Zarur 

miqdorda  erigan  moddadan  solib  soʻng  boʻyinchasidagi  belgi 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

264

chizigʻigacha erituvchi (distillangan suv) bilan toʻldiriladi (menisk 

chizigʻini e’tiborga olgan holda). 

Titrlash  jarayoni  jixozlar  yordamida  quyidagicha  amalga  os­

hiriladi: 

1. Toza byuretkani 2–3 marta ishchi eritma bilan chayiladi; 

2. Byuretkani vertikal holatda oʻrnatib, titrlangan eritma bilan 

“0” dan yuqoriroqgacha toʻldiriladi; 

3.  Byuretkadagi  eritmaning  ortiqcha  qismi  byuretka  uchidagi 

havoni siqib chiqarish uchun ishlatiladi; 

4. Eritma hajmi “0” chizigʻiga keltiriladi. Byuretka uchida tom­

chi qolmasligi kerak; 

5. Titrlash kolbasiga pipetka yordamida kerakli miqdorda tek­

shirilayotgan eritma solinadi; 

6. Byuretkadan kolbaga eritmani asta­sekinlik bilan ekvivalent 

nuqtasiga erishguncha tomiziladi; 

7. Sarf  boʻlgan eritma hajmini oʻlchashda rangli eritmalarda 

meniskning yuqori qismidan, rangsizlarda esa pastki qismidan oʻl­

chanadi; 

8. Ish tugatilganda byuretkani suv bilan toʻldirilib yopib qoʻ­

yiladi; 

9. Kimyoviy analizda xatolikka yoʻl qoʻyilishi mumkin. Shu­

ning uchun, analiz bir necha marta (tajriba) oʻtkaziladi va oʻrtacha 

arifmetik kattalik bilan hisoblashlar olib boriladi. Xatoliklar byu­

retkani “0” chizigʻigacha toʻgʻri toʻldirilmaganlik, hajmni byuretka 

shkalasidan toʻgʻri hisoblay bilmaslik, va hokazolar natijasida kelib 

chiqadi.