Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

11.1. Titrimetrik analizga kirish.  

Analitik kimyoning miqdoriy analiz usullari

Analitik kimyoning asosiy vazifasi moddalar va ularning ara­

lashmalari  tarkibini  sifat  va  miqdoriy  jihatdan  analiz  qilishdir.  

Analitik  kimyo  sifat  analizi  va  miqdoriy  analiz      boʻlimlaridan 

iborat. Sifat analizi yordamida tekshirilayotgan modda qanday ele­

ment, atom, ion yoki molekuladan tashkil topgan ekaniligini aniqla­

nadi. Miqdoriy analiz  yordamida esa  modda yoki aralashma tarkibi 

miqdor jihatidan analiz qilinadi. 

 

---

Tibbiy kimyo / 1  

255

Miqdoriy  analiz  orqali  birikmalar  tarkibidagi  elementlarning 

massa nisbatlari, ma’lum bir hajmli eritma tarkibidagi erigan mod­

da miqdori, bir jinsli aralashmalar tarkibidagi biror modda yoki ele­

mentning massa ulushi va molyar konsentratsiyasi, titri va bosh­

qa kattaliklarni aniqlash mumkin. Ushbu analiz kimyoviy, fizik va 

fizik­kimyoviy  usullarga  boʻlinadi.  Ulardan  kimyoviy  usul  turli 

yoʻnalishlarda amalga oshiriladi: moddaning eritmadagi miqdorini 

titrlashga sarf boʻlgan reagent miqdoriga yoki reaksiya natijasida 

hosil boʻladigan choʻkma miqdoriga qarab va boshqa shu kabi usul­

lar  bilan  aniqlanadi.  Miqdoriy  analizning  eng  muhim  usullari  bu 

tortma, titrimetrik (hajmiy) va kallorimetrik usullardir.

Tortma analiz  usulida  tekshirilayotgan  modda  qiyin  eriydigan 

choʻkma holiga oʻtkaziladi va eritmadan filtrlab toʻliq ajratib olina­

di, massasi oʻzgarmas boʻlguncha quritiladi va tigelda tortib olinadi. 

Hosil boʻlgan choʻkmaning massasini bilgan holda, kimyoviy formu­

lasiga koʻra analiz qilinayotgan moddaning tarkibiy qismi aniqlanadi.

Kalorimetrik  titrlashda  esa  aniq  konsentratsiyali  eritma  rangi 

bilan tekshirilayotgan eritma rangi solishtiriladi. 

Titrimetrik analiz (hajmiy) usuli tekshirilayotgan modda bilan 

kimyoviy  reaksiyaga  kirishayotgan  standart  eritma  hajmini  aniq 

belgilashga asoslangan. Bu analiz usulida biror moddaning konsen­

tratsiyasini aniqlash uchun albatta ikkinchi eritmaning konsentratsi­

yasi ma’lum (titrlangan) boʻlishi kerak. 

Klinik analizda titrimetrik analiz usuli keng qoʻllanadi, chunki 

uni oʻtkazish uchun qisqa vaqt talab etiladi, ishni amalga oshirish 

yoʻnalishi sodda, aniqlik darajasi esa yuqoridir.