Тиббиёт олий билимгохлари учун укув адабиёт в. М мажидов юкумли

Патогенези. 
1\оқшол микробининг спораси жароҳатга тупроқ билан 
тушиб, у ерда анаэроб шароит мавжуд булса, тезда веге-татив шаклга 
айланади ва купайиб, экзотоксин чиқара бошлай-ди. Экзотоксин 
ҳаракатлантирувчи нерв толалари буйлаб ва қон билан орқа ва узунчоқ 
мияга боради-да, нерв туқимаси билан бирикади. 
Экзотоксин мононейронларда ҳосил буладиган им'пульсларни тартибга 
солиб туриш (мувофиқлаштириш) фаолияткни бузади. Аниқроқ айтганда, 
токсин таъсирида шу импульсларни зарур да-ражада тормозлаб туриш 
жараёни издан чиқади. Натижада мононейронларда хрсил булган 
импульслар одатдагидек тегиш-лича тормозланмайди ва нерв-мускул 
синапслари орқали мускул-ларга бетухтов етиб бораверади. Бу эса 
мускулларнинг тортишиб қисқаришига сабаб булади. Бундан ташқари ҳар 
хил таъсирлар (ШОВҚИН, ёруглик) оқибатида тетаник талваса бошланади. 
Мус-куллар кетма-кет тортишиб қисқаравериши натижасида ақидоз юз 
беради. Ақидоз уз навбатида мускулларнинг қисқариб, тортишиб қолишини 
кучайтиради, айни ващтда юрак фаолияти ҳам издан чиқиб, айнайди. 
Мускулларнинг 
тортишиб-қисқариши 
юрак 
фаолияти 
ва 
нафас 
етишма,слиги билан давом этиб, баъзан нафас ва юракнинг тусатдан тухтаб 
қолишига сабаб булади. 
Клиникаси. 
Инкубақион даври 2 кундан 30 кунгача, баъзан бундан ҳам 
купроқ чузилади. Бу давр қанча қисқа булса, касал-лик шунча огир утади. 
Қоқшол секин-аста бошланади. Аввал, жароҳатланган жой тортишиб 
оррийди. 1ўоқшолнийт энг дастлабки аломати тризм-дир. Бемор 
ОРЗИНИ 
бемалол оча олмайди, чунки жагларни ҳара-катга келтирадиган чайнов 
мускуллари тортишиб, қисқариб қолади. Ундан кейинги белгилар юз 
мускулларининг қисқариши 
26—36 
401

---

"V
31 - р а с м. Ҳамма мускулларнинг қисқариши. Сардоник тир-
жайиш.
натижасида пайдо булади. Беморнинг кошлари юкорига кутари-либ 
ОРИЗ 
бурчаклари пастга тортилиб колади. Шунга кура у за-харханда 
билан тиржайиб турган киши қиёфасига киради. Беморнинг 
башараси ҳам йирлаётган, ҳам кулаетган одам юзига ухшайди (пзиз 
загйошсиз) (31-расм). Ютиш мускулларининг тортишиб туриши 
натижасида дисфагия аломатлари пайдо булади, ютиш қийинлашади. 
Кейинчалик энса, орқа ва бел мускуллари тортишиб қисқаради. Шу 
сабабдан беморнинг боши орқа-сига тортиб, гавдаси ёйга ухшаб 
букилган булади (ор151о1опиз). Беморнинг корни қаттиқ, оёклари 
узатилган, унинг мускуллари тортишиб қисқарган булади. Оёқ ва қул 
бармоқларининг мускуллари тортишиб колмайди, бу —коқшол 
касаллигига жуда характерлидир. Беморнинг оёқ-қуллари ва 
танасининг бошқа қисмлари уқтин-уктин қисқариб-тортишиб туради, 
бундай талва-са бир неча секунддан бир неча минутгача давом этиши 
мумкин. Мускуллар баъзан шу даражада қаттиқ тортишадики, бунинг 
натижасида оёқ-қул суяклари синиб кетиши ҳам мумкин. Ана 
шундай талвасалар вакдида беморлар жуда қаттиқ азоб чекади, 
аксари тилини тишлаб олади, лекин унинг эс-ҳуши жойида булади.
"*
Нафас мускуллари хам вакти-вақти билан тортишиб, қисқа-риб 
туради. Бундай ҳолларда бемор тез-тез нафас олади, ранги-кукариб 
ҳаво етишмаслигига хос аломатлар куринади (асфиксия). Орадщ 
соҳаси мускулларининг тортишиб қисқариши натижасида бе'мор 
ичаги ва қовугини бушатишда жуда қийналади.
Клиникада қоқшолнинг енгил, уртача огир, орир ва жуда огир 
хиллари