Тиббиёт йўналиши талабаларини инглиз тилида лексик бирликларни ўзлаштириш

2.2 Тиббиёт йўналиши талабаларини инглиз тилида лексик компетенциясини ривожлантиришда замонавий ахборот технологияларини жорий этиш усуллари
Республикамизнинг собиқ президенти И.А.Каримовнинг 2001 йил Олий Мажлиснинг 5-сессиясида сўзлаган нутқида ахборот технологиялари ва компютерларни жамият ҳаётига, кишиларнинг турмуш тарзига, мактаб ва олий таълим муассасаларига жадаллик билан олиб кириш г`ояси илгари сурилган эди. Президентимиз ташаббуси билан Вазирлар Маҳкамасининг 2001 йил 23 майдадаги 230-сонли «2001-2005 йилларда компютер ва ахборот технологияларини ривожлантириш», шунингдек, «Интернет»нинг халқаро ахборот тизимларига кенг кириб боришини таъминлаш дастурини ишлаб чиқишни ташкил этиш чора-тадбирлари тўг`рисида»ги Қарорлари қабул қилинди. 2002 йил 30 майда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Компютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот-коммуникатсия технологияларини жорий этиш тўг`рисида»ги Фармони ва унинг ижросини амалга ошириш юзасидан Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 6 июндаги «2002-2010 йилларда компютерлаштириш ва ахборот-коммуникатсия технологияларини ривожлантириш дастури» тўг`рисидаги Қарори эълон қилинди.
Булардан кўринадики, ҳозирги пайтда таълимга ахборот технологияларини жадал татбиқ этиш, таълим жараёнини компютерлаштириш асосий масалага айланган.
Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида информатика ва ахборот технологияларини ўқув жараёнига кенг тадбиқ қилиш масаласи кўндаланг қўйилган. Унда, шунингдек, ахборот технологиялари ва информатика соҳасида кадрлар тайёрлаш, шу жумладан интернет технологияларини барча соҳаларда кенг жорий қилиш долзарб масаласи эканлиги алоҳида уқтириб ўтилади.
Сўнгги пайтларда инглиз тилини ўқитиш жараёнида ахборот-коммуникатсия технологияларидан (АКТ) фойдаланиш одатий ҳолга айланди. Ўзбекистон талимига оид қабул қилинган кўплаб меъёрий ҳужжатлар таълим жараёнига АКТ воситаларини жорий этишнинг асосий йўналишларини акс эттиради.
Интернет ва мултимедианинг пайдо бўлиши билан инглиз тилини ўргатиш жонли, ижодий ва самарали жараёнга айланди. Шундай экан тиббиёт йўналиши талабаларига инглиз тилини ўргатиш жараёнида АКТдан фойдаланиш бир қатор афзалликларга эга:
1. Тилни ўрганиш учун мотиватсияни ошириш. Интернет - бу синфда олинган билимлар қўлланилиши ва қўлланилиши мумкин бўлган ҳақиқий мулоқот муҳити.
2. Талабалар ишининг ҳар хил турларини бирлаштириш қобилияти: аудитория, масофавий, мустақил.
3. Таълимни индивидуаллаштириш. Компютерда ишлаш, талаба тил устида ишлашга қанча вақт сарфлашни ўзи ҳал қилади. Ҳеч ким хатони кўрмайди, уни тушуниш учун талаба матнни неча марта тинглаши кераклигини ҳеч ким билмайди.
4. Интерактивликнинг юқори даражаси. Талаба бир зумда натижа ва унинг таҳлилини олади. Уларнинг ривожланишини кузатиш мумкин.
5. Интернет-ресурслар ўқитувчи ва талабани ҳақиқий материал билан таъминлайди.
6. Тилни ўрганиш жараёни қулай муҳитда амалга оширилади.
Мултимедиа технологияларини ҳам афзалликларга киритиш мумкин. Компютерда талабалар алоҳида сўзлар, иборалар ва бутун матнларнинг ёзувини кўришлар мумкин. Овоз карталари фойдаланувчига ўз нутқини ёзиб олиш, сўнгра уни тинглаш ва уни она тилида сўзлашувчиларнинг талаффузи билан солиштириш ёки мониторда уларнинг ёзув диаграммасини кўриш имконини беради. Кўпгина дастурлар компютер томонидан "сўзланган" нутқ тезлигини ўзгартиришга имкон беради. Компютернинг график имкониятлари, шунингдек, ўрганишнинг ушбу усулини анъанавийларнинг фонидан ажратиб туради ва ҳар қандай фаолият турини расм ёки аниматсия кўринишида тақдим этиш имконини беради. Бу, айниқса, янги луғатни ўрганишда муҳим аҳамиятга эга, чунки у чет тилидаги сўз ёки иборани она тилингиздаги ибора билан эмас, балки бевосита тасвир ёки ҳаракат билан боғлаш имконини беради.
Макмиллан нашриётининг кўплаб ўқув-методик тўпламлари (ТМК) дарс давомида ҳам, талабаларнинг мустақил ишлари учун ҳам фойдаланиш мумкин бўлган мултимедиа иловалари билан жиҳозланган.
Масалан, Инсиде Оут инглиз тили курсининг ҳар бир даражаси (Сю Кай ва Воган Жонс томонидан) CД-РОМ билан бирга келади. Ҳар бир дискда ўтилган материални бирлаштиришга қаратилган 100 га яқин турли интерактив топшириқлар, видео ва аудио материаллар, интерактив грамматика қўлланмаси ва фаол луғати мавжуд. Шундай қилиб, ушбу илова ёрдамида бир қатор дидактик вазифалар ҳал қилинади: талаффузни машқ қилиш, чет эл нутқини қулоқ орқали идрок этиш қобилиятини ривожлантириш ва такомиллаштириш, ёзишда микро кўникмалар, сўз бойлигини тўлдириш, грамматик кўникмаларни мустаҳкамлаш мумкин.
Инноватсион интерактив компонент, ДВД-РОМ, шунингдек, Жон Аллисон томонидан ишбилармонлик алоқалари учун инглиз тилидаги қўлланмага киритилган. ДВД-РОМ билан ишлаш талабалар лексик ва грамматик кўникмаларни ривожлантириш, танқидий фикрлаш ва жамоада ишлаш кўникмаларини ривожлантиришга қаратилган интерфаол вазифаларни бажариш имкониятига эга бўладилар. Муаммони кўриш ва уни ҳал қилиш йўлларини белгилаш қобилиятини ривожлантириш дунёқараши лингвистик ва маданий билимларни кенгайтириш, ижтимоий-маданий компетентсияни шакллантиришдан иборатдир. Талабалар бизнес қоғозларини ёзишни машқ қилиш имкониятига эга бўладилар. Видеоматериаллар ёрдамида талаба ишбилармонлик мулоқоти оламига кириб боради.
Жаҳон инглиз тили дарслиги учун интерактив иш китоби (муаллифлари Линдси Cландфиелд, Аманда Жеффриес, Жаcкие МcАвой, Кейт Пиcкеринг ва Ребеccа Робб Бенне) тинглаш вазифаларини нафақат компютерингиз олдида ўтирган ҳолда, балки юклаб олиш орқали том маънода йўлда ҳам бажаришга имкон беради. Интерфаол вазифалар нафақат грамматик ва лексик кўникмаларни, балки ёзиш кўникмаларини ҳам ривожлантиришга ёрдам беради.
Интернет турли тил гуруҳлари ўртасидаги интерактив алоқанинг ажойиб воситасидир. Тармоқ ўқувчиларга нафақат турли хил маълумотлар: матндан тортиб расмлар, товуш ва видеоларгача алмашиш, балки онлайн машқларни бажариш орқали тил кўникмаларини ошириш имконини беради.
Маcмиллан Праcтиcе Онлине (МПО) инглиз тилини чет тили сифатида ўрганувчилар учун онлайн ресурсдир. Талаба ўзи учун қулай режим ва тезликда лексик, грамматик машқларни бажаради, шунингдек, видеолар билан бирга аудио ёзувларни тинглайди.
Шундай қилиб, АКТни жорий этиш таълимни модернизатсия қилишнинг асосий мақсади – таълим сифатини ошириш, таълимнинг очиқлигини таъминлаш, ахборот маконига йўналтирилган, ахборот ва коммуникатсияга боғланган шахснинг ҳар томонлама баркамол ривожланишига эришишга хизмат қилади. Замонавий технологияларнинг имкониятлари ва ахборот маданиятига эга бўлиш бу -ахборот жамиятининг ижтимоий буюртмаси билан боғлиқдир.
Сўнгги йилларда бошланғич мактабда янги ахборот технологияларидан фойдаланиш масаласи тобора кўпроқ кўтарилмоқда. Булар нафақат замонавий техник воситалар, балки ўқитишнинг янги шакл ва усуллари, ўқув жараёнига янгича ёндашувдир. Мултимедиа ўқув воситаларидан фойдаланиш таълимга ўқувчига йўналтирилган ёндашувни амалга оширишга ёрдам беради, талабаларнинг хусусиятларини, уларнинг ўрганиш даражасини, мойиллигини ҳисобга олган ҳолда ўрганишни индивидуаллаштириш ва фарқлашни таъминлайди. Компютер дастурлари ёрдамида чет тилларини ўрганиш талабаларда катта қизиқиш уйғотди.
Ҳозирги кунда мавжуд бўлган CД дисклар компютер экранида матн, овоз, видео ва ўйинлар кўринишидаги маълумотларни кўрсатиш имконини беради. Компютер ёрдамида ўрганиш ҳар бир талабанинг мустақил ишини ташкил этиш имконини беради. Компютер дастурлари талабаларга индивидуал ёндашиш имконини беради, компютерлар керак бўлганда ҳар бири билан шуғулланади. Ўқишда орқада қолган болаларга алоҳида эътибор берилиши мумкин.
Компютер синфидаги “Енглиш плус информатика” интегратив курси дарслари ранг-баранглиги, самарадорлиги, талабаларнинг чет тилига қизиқиши ортиши билан ажралиб туради. Турли мавзулар ва тадбирлар, ранг-баранглиги, жозибадорлиги ва компютер топшириқларининг қулайлиги фанни ўрганишга бўлган катта қизиқишни ривожлантиради ва сақлайди. Тинглашни ўргатишда ҳар бир талаба чет тилидаги нутқни эшитиш имкониятига эга бўлади, нутқни ўргатиш жараёнида ҳар бир талаба чет тилидаги ибораларни микрофонга талаффуз қилиши мумкин.
Ҳозирги босқичда таълим жараёнида АКТдан фойдаланиш жуда муҳим. Бу талабаларнинг когнитив фаоллигини фаоллаштиришга ёрдам беради, когнитив жараёнларни рағбатлантиради ва ривожлантиради: фикрлаш, идрок этиш, хотира. Инглиз тили дарсларида АКТдан фойдаланиш ўқувчиларга мулоқотнинг асосий усулларини ёрқин, қизиқарли тарзда ўзлаштиришга имкон беради: гапириш, ўқиш, тинглаш, ёзиш, материални қизиқарли тарзда бирлаштириш, дисклар, слайдлар, видеолар ёрдамида маълум бир мавзу бўйича материални аниқ идрок этиш кабиларни. .
Шундай қилиб, таълим жараёнида АКТ мавжудлигининг ижобий томонлари таълим даражасини ошириш, талабалар билими сифатини ошириш, шунингдек, ўқитувчининг касбий компетенсиясининг ўсишини ўз ичига олади.
Ҳозирги вақтда мултимедиа технологияларидан кенг фойдаланилмоқда. "Мултимедиа" атамаси: кўп оммавий ахборот воситаларини англатади. Бундай ахборот воситалари: матн, овоз, видео. Ахборотни тақдим этишнинг барча шаклларидан фойдаланадиган дастурий маҳсулотлар мултимедиа деб аталади. О`қитишнинг мултимедиа воситаларидан фойдаланиш педагогик технологиялар ривожланишининг табиий босқичидир.
Мен ўз тажрибамни баҳам кўрмоқчиман. Мен инглиз тили дарсларида WАЙ АҲЕАД ва БУСЙ БОАРД CД-РОМларидан фойдаланаман. CД - РОМ Wай Аҳеад - бу нутқ фаолиятининг барча турларини ривожлантиришга қаратилган қизиқарли, ҳаяжонли вазифалар: тинглаш, ўқиш, монолог ва диалогик нутқ кўникмаларини ривожлантириш, грамматик ва лексик кўникмаларни ривожлантириш. Ўйинлар ёрқин, ранг-баранг, қизиқарли, овозли ва мусиқий ҳамроҳликка эга бўлади.
Талабаларга WАЙ АҲЕАД ва БУСЙ БОАРД CД-РОМларидан фойдаланган ҳолда дарслар ёқади. Барча талабалар жуда фаол ва ҳар бир топшириқни интиқлик билан кутадилар. Дарсларда CД-РОМ WАЙ АҲЕАД ва БУСЙ БОАРД дан фойдаланиб, сиз бир қатор дидактик вазифаларни ҳал қилишингиз мумкин: талаффузни машқ қилиш, ўқиш кўникмаларини шакллантириш ва ривожлантириш, мактаб ўқувчиларининг ёзиш кўникмаларини ошириш. , талабаларнинг сўз бойлигини тўлдириш, грамматик кўникмаларни ривожлантириш ва энг муҳими, талабаларда инглиз тилини ўрганиш учун барқарор мотиватсияни шакллантиришдир. Ҳар бир талаба, ҳатто энг заиф бўлса ҳам, ўз маҳорати ва қобилиятини намоён қилади. Мусобақадаги ҳаяжон сизни энг яхши натижаларга эришишга ундайди. Ўйинлар ижобий натижага эришишга қаратилган бўлиб, бу ўрганиш сифатини оширишга ёрдам беради.
Шу кунларда замон билан ҳамнафас бўлишимиз керак. Шунинг учун замонавий дарс илғор, қизиқарли, маълумотли ва ижодий бўлиши керак. Бунинг учун эса талабаларда катта иштиёқ, ижодкорлик, ахборот технологияларини билиш, ўзига, ақлига ва изланувчан ўқувчиларга ишонч эркини оширади.