Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

н у р к а с а л л и г и
б о ш л а н а д и . Н у р н и н г х у ж а й р а г а
т а ъ с и р м е х а н и з м ин и т у ш у н т и р и б б е р и ш г а у р и н а д и г а н и к к и т а
н а з а р и я бор. У л а р н и н г б и р и г а м у в о ф и к , х у ж а й р а н и н г з а р а р ­
л а н и ш и и о н л а ш т и р у в ч и н у р н и н г х у ж а й р а х а ё т и учун му хи м 
б у л г а н а й р и м м о л е к у л а л а р г а , ж у м л а д а н Д Н К г а т у г р и д а н -
т у г р и т а ъ с и р у т к а з и ш и г а б о г л и к . Л е к и н х у ж а й р а д а г и б о ш к а
м о л е к у л а л а р , ф е р м е н т л а р , х у ж а й р а м е м б р а н а с и х а м б у н д а
а л ь т е р а ц и я г а у чр ай ди . И к к и н ч и н а з а р и я г а мувофик, , р а д и а ­
ция, х у ж а й р а и чи д а г и с у в н ин г р а д и о л и з и с й у л и б и л а н п а р ч а -
л а н и ш и н а т и ж а с и д а х оси л б у л а д и г а н э р к и н р а д и к а л л а р ор- 
к а л и п а т о г е н т а ъ с и р к у р с а т а д и . Б у р а д и к а л л а р х у ж а й р а н и н г
х а ё т и учун з а р у р т а р к и б и й к и с м л а р и б и л а н у з а р о т а ъ с и р г а
к и р и ш и б , х у ж а й р а н и н е к р о з г а ч а б о р а д и г а н д а р а ж а д а з а р а р -
л а й д и .
Х у ж а й р а н и н г и о н л а ш т и р у в ч и
р а д и а ц и я д а н з а р а р л а н и ш
д а р а ж а с и т а л а й г и н а о м и л л а р г а , ж у м л а д а н : 1) р а д и а ц и я до- 
заси, 2) н ур н и н г к а н д а й т е з л и к б и л а н в а к, ан да й ч у к . у р л и к к а
у т и б б о р и ш и , 3) и о н л а н и ш з и ч л и г и , 4) х у ж а й р а н и н г и у р -

---

г а с е з г и р л и г и , 5) х у ж а й р а н и н г р е п а р а ц и я л а н и ш л а ё к а т и г а
боглик,-
Х а р х и л т у р д а г и н у р л а р т у р л и ч а ч у к у р л и к к а т у ш и б б о р а ­
д и в а т у р л и ч а з и ч л и к д а и о н л а н и ш г а с а б а б б у л а д и . Чунончи,
г а м м а - н у р л а р , р е н т г е н н у р л а р и х а м м а д а н ч у к у р у т и б бориш 
хос с а' с иг а э г а б у л с а , а л ь ф а - в а б е т а - н у р л а р н и н г ч у к у р л и к к а
к и р и б б о р и ш х у с у с и я т и ж у д а к а м , л е к и н б у л а р т у к и м а л а р н и
ж у д а к а т т а з и ч л и к д а и о н л а ш т и р а д и .
И о н л а ш т и р у в ч и н у р т а ъ с и р и о с т и д а х у ж а й р а д а носпеци- 
ф и к с т р у к т у р а У з г а р и ш л а р и р у й б ер а д и . Х у ж а й р а н и н г ядро- 
си х а м , ц и т о п л а з м а с и х а м а л ь т е р а ц и я г а у ч р а й д и . А в в а л и г а
х у ж а й р а б у р т и б , ц и т о п л а з м а с и в а к у о л л а ш а д и , м и т охо н дри й -
л а р и г и п е р т р о ф и я л а н а д и , э н д о п л а з м а т и к р е т и к у л у м б урт иб
ч и к а д и в а б у л а к л а р г а б у л и н и б к е т ад и . К е й и н ч а л и к я д р о хам 
б у р т и б , в а к у о л л а ш а д и , к а р и о п и к н о з ёки к а р и о р е к с и с ходиса- 
л а р и р у й б е р а д и . К а т т а д о з а д а г и и о н л а ш т и р у в ч и нур бир 
й у л а т а ъ с и р к у р с а т г а н и д а ё к и бу нур у з о к м у д д а т т а к р о р -
т а к р о р т а ъ с и р у т к а з и б т у р г а н и д а ц и т о п л а з м а т и к м е м б р а н а
б и л а н я д р о м е м б р а н а с и д е с т р у к ц и я г а у ч р а й д и . Т о м и р л а р
х а м ш и к а с т л а н а д и . Т о м и р л а р д а руй б е р а д и г а н э нг и л к у з г а ­
р и ш л а р ж у м л а с и г а т о м и р л а р н и н г к е н г а й и ш и в а к е й и н эндо- 
т е л и й с и х у ж а й р а л а р и н и н г бУртиб, в а к у о л л а н и ш и , х а т т о ки
б у т у н л а й д е с т р у к ц и я г а у ч р а ш и к и р а д и . Б и р м у н ч а к у ч л и нур 
т а ъ с и р У т к а з г а н и д а т о м и р л а р ё р и л и б , т р о м б о з б о ш л а н а д и ,
д е в о р л а р и д а ф и б р о з п а й д о б у л и б , т о м и р л а р й у л и т о р ай иб
к о л а д и . У л а р н и н г а т р о ф и д а г и б и р и к т и р у в ч и т у к и м а ск л е ро з-
г а у ч р а й д и . Н а т и ж а д а п а р е н х и м а т о з х у ж а й р а л а р н и н г озик- 
л а н и ш и и з д а н ч и к а д и , б у н а р с а у л а р н и н г а т р о ф и я г а учраб,
х а л о к б у л и ш и г а о л и б к е л а д и .
Х у ж а й р а н и н г г е н е т и к а п п а р а т и х а м а л ь т е р а ц и я г а у ч р а й ­
ди,
и о н л а ш т и р у в ч и
н у р н и н г он к о г ен в а
м у т а г е н т а ъ с и р
к У р с а т и ш и а с о с а н ш у н г а б о г л и к . И о н л а ш т и р у в ч и р а д и а ц и я -
н и н г о н к о г е н х о с с а л а р и р у ё б г а ч и к и ш и д а х у ж а й р а л а р н и н г
н ур т а ъ с и р и г а к а н ч а л и к с е з г и р л и г и м у х и м а х а м и я т г а эга. 
К о н я р а т и ш т у к и м а с и н и н г б о ш х у ж а й р а л а р и , и н г и ч к а ичак 
э п и т е л и й с и , м о я к л а р э п и т е л и й с и , т у х у м д о н л а р ф о л л и к у л я р
э п и т е л и й с и н и н г х у ж а й р а л а р и н ур т а ъ с и р и г а х а м м а д а н кУра 
к у п р о к с е з г и р б у л а д и . Ш у м у н о с а б а т б и л а н р а д и а ц и я т аъ си -
р и д а н к е й и н х а м м а д а н и л г а р и б о ш л а н а д и г а н п а т о л о г и к ж а ­
р а ё н л а р , л е й к о з л а р , л и м ф о м а л а р , с е м и н о м а л а р , д и с г е р м и н о -
м а л а р , г р а н у л ё з х у ж а й р а л и р а к д и р . Б а д а н т е р и с и ва о рт ик- 
л а р и э п и т е л и й с и х у ж а й р а л а р и , огиз б у ш л и г и , х и к и л д о к н и н г
к у п к а в а т л и я с с и э п и т е л и й с и , к о в у к э п и т е л и й с и , к. изилунгач 
э п и т е л и й с и , м е ъ д а н и н г б е з э п и т е л и й с и х а м н и с б а т а н ж у д а
с е з г и р т у з и л м а л а р к а т о р и г а к и р а д и . Б у н д а й т у з и л м а л а р д а н
к е л и б
ч и к а д и г а н
у с м а л а р
( т е р и ,
х и к и л д о к ,
к и з и л у н г а ч ,

---

к о в у к н и н г я с с и х у ж а й р а л и р а к и , м е ъ д а а д е н о к а р ц и н о м а с и )
н у р т а ъ с и р и д а н ке йи нг и б и р м у н ч а к е ч к и м у д д а т л а р д а п а й д о
б у л а д и . М у с к у л х у ж а й р а л а р и , г а н г л и о з х у ж а й р а л а р и о н л а ш -
т и р у в ч и нур т а ъ с и р и г а х а м м а д а н к у р а к а м с е з г и р д и р , б у л а р -
д а р а б д о м и о с а р к о м а , л е й о м и о с а р к о м а , г а н г л и о н е в р о м а п а й д о
б у л и ш и мумкин.
Т у р л и о р г а н л а р н и н г я к к а ^ з и н ур т а ъ с и р и г а у ч р а г а н и д а
х а м , а й н и к с а у л а р и о н л а ш т и р у в ч и н у р л а р г а х а р хил д а р а ж а ­
д а с е з г и р т ^ к и м а л а р д а н т у з и л г а н б ^ л с а , х а р х и л т и п д а г и ре-
а к ц и я л а р б о ш л а н а д и . Ч ун он чи , к о н я р а т у в ч и в а л и м ф о и д
т у к и м а , г о н а д а л а р , у п к а , м е ъ д а - и ч а к й у л и н ур т а ъ с и р и г а
ю к о р и д а р а ж а д а с е з г и р д и р . К а т т а ё ш л и о д а м н и н г б а д а н те- 
р и с и , нерв с и с т е м а с и у р т а ч а д а р а ж а д а с е з г и р б у л а д и . И о н ­
л а ш т и р у в ч и нур б а д а н т е р и с и г а т а ъ е и р у т к а з г а н и д а 2— 3 со- 
а т д а н к е йи но к т е р и д а э р и т е м а б о ш л а н и б , 2 — 3 х а ф т а д а н с у н г
ж у д а а в ж и г а ч и к а д и . Б и р ой в а б у н д а н к у р а к у п р о к в а к т д а н
к е й и н р а д и а ц и о н д е р м а т и т б о ш л а н а д и ( г и п е р п и г м е н т а ц и я ,
д е п и г м е н т а ц и я , т е л е а н г и э к т а з и я , а т р о ф и я ) , бир н е ч а ой в а 
й и л л а р д а н ке йи н с о ч л а р т у к и л и б , т е р и д а я р а л а р п а й д о б у ­
л а д и . Б и р м у н ч а к е чк и м у д д а т л а р д а я с с и х у ж а й р а л и р а к
х о с и л б ула ди .
К о н я р а т и ш с и с т е м а с и д а н ур т а ъ с и р и д а н к е й и н б и р неча 
с о а т утиши б и л а н л и м ф о п е н и я б о ш л а н а д и , 5 — 10- к у н г а к е ­
л и б
н е й т ро пе ни я,
т р о м б о ц и т о п е н и я
ю з а г а
к е л а д и .
3 — 4 
х а ф т а д а н ке йи н а н е м и я к у з а т и л а д и . Т а л о к в а л и м ф а т у гу н - 
л а р и б у ж м а й и б к о л а д и . Ж и н с и й б е з л а р н у р т а ъ с и р и г а у ч р а ­
г а н и д а у л а р д а 2 — 3 х а ф т а д а н к е й и н у з г а р и ш л а р р у й б е р а д и ,
б у л а р г р а н у л ё з х у ж а й р а л а р , с п е р м а т о г о н и й в а с п е р м а т о ц и т -
л а р н и н г д е с т р у к ц и я г а у ч р а ш и д а н и б о р а т б у л а д и . У п к а г а нур 
т а ъ е и р э т г а н и д а р е с п и р а т о р д и с т р е с с с и н д р о м б о ш л а н и б
( б и р неча с о а т д а н сунг), 2 — 3- х а ф т а г а б о р и б и н т е р с т и ц и а л
ф и б р о з б о ш л а н а д и , к а п и л л я р л а р д а т р о м б о з п а й д о б у л а д и .
И о н л а ш т и р у в ч и нур и ч а к н и н г б и р о р с е г м е н т и г а т а ъ е и р
к и л г а н и д а бир н е ч а к у н д а н ке йи н у н д а г и п е р е м и я б о ш л а н и б ,
5 — 1 0 - к у н л а р и ш и л л и к п а р д а д а я р а л а р п а й д о б у л а д и . Б и р
н е ч а х а ф т а д а н т о р т и б , б и р н еч а о й г а ч а б у л г а н м у д д а т и чи да
ф и б р о з б о шл а н и б , и ч а к й у л и т о р а й и б к о л а д и .
И о н л а ш т и р у в ч и н у р л а р й ул к у й и л а д и г а н м и к д о р д а н к а т -
т а р о к д о з а л а р д а у м у м а н о р г а н и з м г а т а ъ е и р э т и ш и н а т и ж а ­
с и д а