|
?) Mavzularga oid savollar
Ikkinchi guruh sifatlari necha guruhga bo‘linadi?
Ikkinchi guruh sifatlarining lug‘at shakli qanday ifodalanadi?
Uch qo‘shimchali, ikki qo‘shimchali va bir qo‘shimchali sifatlarni tushuntirib bering.
Sifatning majhullik xususiyatini anglatuvchi qanday so‘z yasovchi qo‘shimchalarni bilasiz?
Sifatning biror narsaga bog‘liqligini, qarashliligini yoki kelib chiqishini ko‘rsatuvchi qanday so‘z yasovchi qo‘shimchalarni bilasiz?
Lotincha-yunoncha ma’nodosh sifatlarni bayon eting.
Lotin maqollari va hikmatli so‘zlar
Alit lectio ingenium.
O‘qish aqlni rivojlantiradi.
Contraria contrariis curantur.
Zaharning davosi - ziddi-zahar.
Medice, cura te ipsum.
Shifokor, muolajani o‘zingdan boshla.
Nil desperandum.
Hech qachon umidsiz bo‘lma.
Non bis in idem.
Bir gunoh uchun ikki marta jazolama.
61-§. HOZIRGI ZAMON ANIQ SIFATDOSHI
Ham fe’llik, ham sifatlik xususiyatlariga ega bo‘lgan ayrim fe’l shakllari sifatdosh deb ataladi. Hozirgi zamon aniq si-fatdoshini hosil qilish uchun I va II tuslanishidagi fe’llarning
180
negiziga -ns, III va IV tuslanishdagi fe’llarning negiziga -ens qo‘shimchasini qo‘shish kifoya. Masalan:
I sanare - davolamoq, sanans - davolovchi
II miscere - aralashtirmoq, miscens - aralashtiruvchi
dividere - bo‘lmoq, dividens - bo‘luvchi
audire - eshitmoq, audiens - eshituvchi
62-§. QUYIDAGI SIFATDOSHLARNI XOTIRADA SAQLANG!
Abducens
|
— uzoqlashtiruvchi
|
afferens
|
— keltiruvchi
|
deferens
|
— chiqaruvchi
|
efferens
|
— olib chiquvchi
|
ascendens
|
— ko‘tariluvchi
|
descendens
|
— tushuvchi
|
comitans
|
— yo‘ldoshlik etuvchi,
|
|
kuzatuvchi
|
communicans
|
— birlashtiruvchi
|
fructuans
|
— tebranib (liqillab) turuvchi
|
opponens
|
— qarama-qarshi qo‘yuvchi
|
perforans
|
— teshuvchi (yo‘qoluvchi)
|
recurrens
|
— qaytuvchi
|
accelerans
|
— tezlatuvchi
|
permanens
|
— doimiy
|
prominens
|
— chiqib turuvchi
|
reuniens
|
— qo‘shuvchi
|
limitans
|
— chegaralovchi
|
migrans
|
— adashgan
|
dissecans
|
— yorib chiquvchi
|
alternans
|
— o‘zgaruvchi
|
deficiens
|
— yetishmovchi, yo‘qoluvchi
|
differens
|
— har xil
|
deformans
|
— shakli o‘zgaruvchi
|
abscendens
|
— yiringlovchi
|
reccurens
|
— qaytuvchi
|
181
intermittens
|
— takrorlanuvchi
|
remittens
|
— so‘nuvchi
|
intercurrens
|
— oraliq, oradagi
|
latens
|
— yashirin
|
penetrans
|
— tarqaluvchi, yoyiluvchi
|
perforans
|
— teshuvchi
|
serpens
|
— sudraluvchi (yoyiluvchi)
|
tremens
|
— titratuvchi, qaltiratuvchi
|
imminens
|
— xavfli, tahlikali, dahshatli
|
agitans
|
— harakatlanuvchi
|
delurans
|
— bosinqirash
|
convalescens
|
— sog‘ayuvchi
|
reconvalescens
|
— sog‘ayuvchi
|
recipiens
|
— oluvchi
|
iuvans
|
— yordam beruvchi,
|
|
k o ‘maklashuvchi
|
patiens
|
— azob chekuvchi, kasallik
|
|
tufayli azoblanuvchi
|
laxans
|
— yumshatuvchi
|
purgans
|
— tozalovchi
|
excitans
|
— uyg‘otuvchi
|
relaxans
|
— susaytiruvchi
|
adiuvans
|
— yordamchi
|
corrigens
|
— tuzatuvchi
|
constituens
|
— shakllantiruvchi
|
118-mashq. Lotincha sifatdoshlarni o‘zbekchasi bilan moslashtiring. M.
qo‘shuvchi
chiqib turuvchi
qaytuvchi
teshuvchi
uzoqlashtiruvchi
keltiruvchi
kuzatuvchi
birlashtiruvchi
abducens
afferens
prominens
comitans
communicans
perforans
recurrens
reuniens
182
ш
119-mashq. Quyidagi sifatdoshlarni o‘zbekcha muqo-biliga qarab o‘z o‘rniga qo‘ying. S—M.
ш
и
Migrans
|
— bosinqirash
|
dissecans
|
— xavfli
|
alternans
|
— yoyiluvchi
|
deformans
|
— teshuvchi
|
abscendens
|
— tarqaluvchi
|
intermittens
|
— adashgan (adashuvchi)
|
remittens
|
— shakli o‘zgaruvchi
|
penetrans
|
— yorib chiquvchi
|
perforans
|
— o‘zgaruvchi
|
serpens
|
— yiringlovchi
|
delurans
|
— takrorlanuvchi
|
imminens
|
— so‘nuvchi
|
120-mashq. Quyidagi atamalarning o‘zbekchasini lo-
|
tincha muqobiliga qarab joylashtiring. F.
|
laxans
|
— yordamchi
|
purgans
|
— shakllantiruvchi
|
excitans
|
— susaytiruvchi
|
relaxans
|
— yumshatuvchi
|
adiuvans
|
— tozalovchi
|
corrigens
|
— uyg‘otuvchi
|
constituens
|
— tuzatuvchi
|
121-mashq. Quyidagi so‘zlarni o‘zbek tiliga tarjima
|
qiling.
|
|
S—M: ren migrans, absessus dissecans, pulsus alternans,
pulsus deficiens, pulsus defferens, arthritis defor-mans, pneumonia abscenens, typhus recurrens, febris intermittens, febris remittens, mobus in-tercurrens, ulcus penetrans, ulcus perforans, ulcus serpens, delirium tremens, glaucome im-minens, paralysis M:agitans, diagnosis ex iuvan-tibus nervus abducens, vasa afferentia, vasa ef-ferentia, ductus deferens, aorta ascendens, aorta
183
descendens, arteria comitans, communicantes,
costa fluctuansi, musculus, opponens, arteriae
perforantes, nervus recurrens, nervi accelerantes,
dentes permanentes, vertebro seytima prominens,
ductus reuniens, laminae limitantes.
F: remedium laxans, remedium purgans, remedium
excitans, remedia myorelaxantia, remedium adiu-vans, remedium corrigens, remedium constituens.
63-§. TO‘RTINCHI GURUHDA TURLANUVCHI OTLAR
Otlarning to‘rtinchi guruhiga Masculinum va Neutrum roddagi otlar kiradi. Masculinum roddagi otlar Nom.Sing. da -us qo‘shimchasiga, Neutrum roddagi otlar esa Nom. Sing. da -u qo‘shimchasiga ega. Ikkala roddagi otlar Gen. Sing. da -us kelishik qo‘shimchasi bilan turlanadi va lug‘at shakli qu-yidagicha bo‘ladi. Masalan:
Spiritus, us, m - spirt,
genu, us, n - tizza.
Masculinum va Neutrum rodlaridagi otlar kelishiklarda quyidagicha turlanadi:
Casus
|
Singularis
|
Pluralis
|
Masculinum
|
Neutrum
|
Masculinum
|
Neutru
|
Nominativus
|
—us
|
—u
|
—us
|
—ua
|
Genetivus
|
—us
|
—us
|
—uum
|
—uum
|
Dativus
|
—ui
|
—u
|
—ibus
|
——ibus
|
Accusativus
|
—um
|
—u
|
—us
|
—ua
|
Ablativus
|
—u
|
—u
|
—ibus
|
—ibus
|
Nominativus
|
fructus
|
cornu
|
truct—us
|
corn—ua
|
Genetivus
|
truct—us
|
corn—us
|
fruct—uum
|
corn—uum
|
Accusativus
|
fruct—um
|
corn—u
|
truct—us
|
corn—ua
|
Ablativus
|
fruct—u
|
corn—u
|
fruct—ibus
|
corn—ibus
|
Qoidadan tashqari holat
Quyidagi otlar Femininum rodiga tegishli:
manus, us, f — qo‘l, kaft
Querqus, us, f — eman
184
64-§. TO‘RTINCHI GURUH TURLANUVCHI
OTLARNING YASALISHIDA QO‘LLANUVCHI
SO‘Z YASOVCHI QO‘SHIMCHALAR
-tus yoki -sus so‘z yasovchi qo‘shimchalari fe’lning supin shaklidagi -tum, -xum qo‘shimchasi o‘rniga qo‘yiladi va se-zishni, holatni yoki harakatni ifodalaydi. Masalan:
auditus - eshitish, auditum (fe’lning supin shakli)
audire - eshitmoq
affluxus - oqish, affluxum fe’lining supin shakli
affluere - oqmoq
effectus - harakat, effectus fe’lining supin shakli
efficere - qilmoq
gustus - maza, ta’m, gustum (fe’lning supin shakli)
gustare - ta’mini tatimoq
olfactus - hidlash, olfactum fe’lining supin shakli
olfacere - hidlamoq
pulsus - tomir urishi, pulsum fe’lining supin shakli
pellere - itarmoq
Do'stlaringiz bilan baham: |
