Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
419 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Асарларига ҳар хил ранглар билан жило бериб, одамлар кайфиятига турлича таъсир этиб 
фикрлар уйготадиган тасвирлар яратишга эришганлар. Шунинг учун тасвирий 
санъатнинг жуда кўп турлари ва жанрларида ранг ҳамда уни ишлата билиш жуда 
катта аҳамиятга эгадир. Аммо у қаламтасвирнинг муҳим эканлиги билан қувватли 
эканлиги маълум ҳақиқатлардан энг асосийси десак тўтри бўлади. Шунинг учун 
қадимдан қаламтасвир чизишга рангтасвирнинг асоси дифатида қараш шаклланган. 
Аммо ранг хусусиятларини яхши билиш ҳар бир тасвир чизишни ўрганувчи учун 
жуда аҳамиятлидир. 
Мактаб физика курсидан маълумки рангларнинг деярли ҳаммаси спектрнинг 
асосий уч рангини қўшиш орқали олинади. Улар қизил, сариқ, зангори ранглардир. 
Булар асосий ранглар деб аталади. Асосий рангларни қўшиш орқали қўшимча 
ранглар олинади. Масалан, қизил ва зангорини қўшиш орқали бинафша, қизил ва 
сариқни қўшиш орқали зарралдоқ, сариқ ва зангорини қўшиш орқали эса яшил 
рангларни ҳосил қилиш мумкин. Ранглар табиатан икки хил хусусиятли: илйқ ва совуқ 
бўлади. Илиқ ранглар қаторига қизил, сариқ зарралдоқ ва уларга яқин ранглар, совуқ 
ранглар қаторига яшил, зангори, бинафша ва уларга яқин бўлган ранглар киради. 
Шунингдек ахроматик ва хроматик ранглар ҳам бўлади. Оқ, кул ранг ва қора 
ранглар ахроматик ранглардир. Қолган рангларнинг ҳаммаси хроматик 
ранглардир. Ахроматик ранглар бир-биридан фақат оч-тўқлиги билан фарқ қилади. 
Масалан, оқ, кул ранг, қора, қорароқ, жуда қора ва бошқалар. Хроматик ранглар эса 
бир-биридан ранг туси яъни - қизил, сариқ, кўк, яшил, жигарранг ва ҳоказо, оч-
тўқлиги яъни - оч қизил, тўқ сариқ, тўқ қизил, оч сариқ каби ва тўйинганлиги яъни 
ёрқин, хиралилиги билан фарқ қилади. Ранг доирасида қарама-қарши жойлашган 
ранглар «контраст» ранглар деб аталади. Контраст ранглар бир-биридан кескин фарқ 
қилиб, бири иккинчисини янада ёрқин қилиб кўрсатадн. Масалан, яшил ранг фонида 
қизил ранг жуда ёрқин бўлиб кўринади ва аксинча қизил ранг фонида яшил ранг анча 
ёрқинлашади. Ранг билан ишлашда ранг гармониясини, яъни ранглар уйкунлигини билиш 
катта аҳамиятга эга.