Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 
Annotation 
One of the most pressing problems of the present time is the introduction of 
distance learning in the field of continuing education. In this regard, the CALL computer linguistics 
system has achieved significant success in teaching foreign languages at non-linguistic universities. 
The system includes distance learning, assessment, data retrieval and voice and graphic data 
transmission. 

---

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
458 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Key words:
computer linguistics, information retrieval, system, text programs, spelling 
systems, electronic dictionary, computer courses, translation programs.
 
 
Kompyuter lingvstikasi ilmiy soha sifatida 60-yillarda shakllangan. U amaliy 
tilshunoslikning yo'nalishi bo'lib, axborotni tashkillashtirish va qayta ishlash uchun kompyuter 
dasturlari va texnologiyalaridan foydalanishga yo'naltirilgan. Kompyuter lingvstikasida CALL 
(Computer Assisted Language Learning) deb nomlangan yangi texnologiya ishlab chiqilgan bo'lib, 
hozirda mavjud chet tillarni o'qitish usullarini birlashtirgan texnologiya hisoblanadi. Lingvistik va 
kommunikativ voqelikni taqlid qiladigan, muhitni to'liq taqlid qilishga imkon beradigan 
multimediya texnologiyalaridan foydalanish, shuningdek chet tillarni o'qitishning asosiy 
metodologik tamoyillarini faollashtirish, ya'ni tinglash, gapirish, o'qish va yozish ko'nikmalarini 
egallashga imkon beradi. 
Tilga o'qitish jarayonida, kompyuterdan muvaffaqiyatli foydalanishning muhim sharti 
o’rgatuvchi kompyuter kurslari, elektron lug'atlar, avtomatik tarjimonlar, ma'lumotnomalar, matnli 
dasturlar, imlo tizimlari va boshqalardan iborat samarali tadbiq qilish vositalarini ishlab chiqishdir. 
Gipertekst texnologiyasi CALL muhitini birlashtiruvchi poydevor bo'lib xizmat qilishi mumkin. 
Kompyuter tizimida gipermatn graf shaklida taqdim etiladi, ularning tugunlarida an'anaviy matnlar 
yoki ularning qismlari, rasmlar, jadvallar, videolar va boshqalar mavjud. Tugunlar turli xil aloqalar 
orqali bog'lanadi, ularning turlarini gipertekst dasturini ishlab chiquvchilar yoki foydalanuvchi 
o'rnatadi. Gipermatnli tizimlarni qurish texnologiyasi matnli va matnli bo'lmagan ma'lumotni farq 
qilmaydi. Shu bilan birga, vizual va audio ma'lumotlarning (videolar, rasmlar, fotosuratlar, ovoz 
yozuvlari va boshqalar) kiritilishi foydalanuvchi interfeysida sezilarli o'zgarishlarni va yanada 
kuchli dasturiy ta'minot va kompyuterni qo'llab-quvvatlashni talab qiladi. Bunday tizimlarga 
gipermediya 
yoki 
multimedia 
deyiladi. 
Keyin 
talabalarga 
chet 
tillarni 
o'qitishda 
kompyuterlashtirilgan lingvistik tizimlardan foydalanish bo'yicha umumlashtirilgan tajriba taqdim 
etiladi. Kompyuter lingvstikasi vositalaridan foydalanishning quyidagi variantlarini batafsil ko'rib 
chiqaylik. 
1. Kompyuterlashtirilgan topshiriqlar va mashqlar; 
2. Fonetik bo'limlari bilan nutqni yozib olish va tanib olish qobiliyatiga ega kompyuter o'quv 
kurslari; 
3. Universitet WEB - serveriga ixtisoslashtirilgan darsliklar va mashqlarning elektron 
versiyalari joylashtirish; 
Til bo'lmagan universitetlarda talabalarga chet tillarni o'qitish uchun dasturning umumiy 
va maxsus bo'limlarida kompyuterlashtirilgan mashqlar orasida quyidagi mashq turlari taklif 
qilinadi: 

close the gap
(bo'shliqni yopish) kabi mashqlar (semantika + grammatika); 

leksik o'yinlar; 

takliflarni yig'ish bo'yicha mashqlar (mix); 

elektron pochtadan foydalangan holda mashqlar (turli xil harflar yoki elektron hikoyalarni 
yaratish); 

matnlarni avtomatik tarjima qilish va keyinchalik qayta ishlash bo'yicha mashqlar; 

grammatika bo'limlariga oid har xil darajadagi kompyuter testlari. 
Avtomatlashtirilgan topshiriqlar va mashqlar to'g'ridan-to'g'ri universitetlarning web-
saytiga joylashtirilishi mumkin va bu holda bunday tizim vazifa va mashqlar natijalarini to'plash 
talabaning fan bo'yicha yakuniy bahosini shakllantirishi mumkin.
So'nggi yillarda nutqni aniqlash tizimlari shunchalik rivojlanganki, ular nafaqat so'zlar, 
iboralar, jumlalar yoki og'zaki matnning katta qismlari bilan ishlashga, balki individual so'zlarning 
to'g'ri talaffuzini nazorat qilishga imkon beradi. Keyingi muhim bir tomonlaridan biri universitet 
web-saytida talabalar uchun ochiq bo'lgan maxsus o'quv qo'llanmalarining elektron versiyalarini 

---