Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
461 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
3)
Алгоритмлар (қоидаларнинг) мантиқий математик таҳлили; 
4)
Математик масалаларни классификациялаш ва уларни систематизациялаш. 
Мавзу материалининг мантиқий математик таҳлили асосида математик масалалар 
таҳлил қилинади. Математика ўқитиш воситаси сифатида масалалар уч тизимга ажратилади 
[4,5]: 
1.
Тушунча ва уни таърифини ўзлаштириш бўйича масалалар тизими. 
2.
Теорема ва уни исботини ўзлаштириш бўйича масалалар тизими. 
3.
Қоида (алгоритмларни) ўзлаштириш бўйича масалалар тизими. 
Мақсади математик фаолиятга ўргатиш бўлган масалалар алоҳида қаралади. 
Математик масалалар классификациясини қуйидаги жадвалда бериш мумкин: 
1-жадвал 
Ўқитиш воситаси сифатидаги масалалар 
Математик 
фаолиятга 
ўргатувчи 
масалалар 
Тушунча ва 
уни 
таърифини 
ўзлаштириш бўйича 
масалалар
Теорема 
ва 
уни 
исботини 
ўзлаштириш бўйича 
масалалар
Қоида 
(алгоритмларни) 
ўзлаштириш бўйича 
масалалар 
Мактабнинг 6-синфи Математика дарслигида [7] “Сонларнинг 10 га, 5 га ва 2 га 
бўлиниш белгилари” мавзусида келгуси тасдиқлар берилган: 1) йиғиндининг бўлиниши, 2) 
айирманинг бўлиниши, 3) Кўпайтманинг бўлиниши, 4) 10 га бўлиниш белгиси, 5) 5 га 
бўлиниш белгиси, 6) 2 га бўлиниш белгиси, 7) 10 га бўлинадиган соннинг 2 га ҳам, 5 га ҳам 
бўлиниши. Бу тасдиқлар исботланмаган, мисолларда текширилган, тушунтирилган. Шу 
мавзуда жуфт ва тоқ сонларга таърифлар берилган, мисоллар келтирилган.
Мавзуда 18 та мисол берилган, мисоллар классификацияси 
Ўқитиш воситаси сифатидаги мисоллар 
Математик 
фаолиятга 
ўргатадиган 
мисоллар 
Тушунча ва 
унинг 
таърифини 
ўзлаштириш бўйича 
мисоллар 
Теорема 
ва 
унинг 
исботини 
ўзлаштириш бўйича 
мисоллар 
Қоида 
(алгритмларни) 
ўзлаштириш бўйича 
мисоллар 
54, 55, 
53,57, 59, 62, 
63, 67, 68, 69, 70 
56, 58, 60, 61, 
64, 65, 66 
“Сонларнинг 10 га, 5 га ва 2 га бўлиниш белгилари” мавзуси мисолларини 
мураккаблик даражалари бўйича ажратиш 
Мисол № 
Даража
Мисол № 
Даража
Мисол № 
Даража
53 
A 
59 
B 
65 
B 
54 
A 
60 
C 
66 
B 
55 
B 
61 
A 
67 
C 
56 
B 
62 
B 
68 
C 
57 
A 
63 
A 
69 
B 
58 
B 
64 
C 
70 
B 
Ушбу материаллар билан математика таълим йўналишида таҳсил олаётган 
талабаларни таништириш мақсадида “Математикани ўқитиш методикаси” фани семинар 
машғулотларида ва мустақил таълимда фойдаланиш мумкин. Бунинг учун муайян мавзунинг 
мантиқий-дидактик таҳлилини талабаларга намуна сифатида бериш ва бошқа мавзуларни 
таҳлилини мустақил бажаришга бериш лозим. Кейинчалик бу таҳлил натижаларидан дарс 
ишланмаларини яратишда фойдаланиш мумкин бўлади.
Фойдаланган адабиётлар 
1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 9 июлдаги «Математика 
таълими ва фанларини янада ривожлантиришни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш, 

---