Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

МАТЕМАТИКА ФАНИДАН МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДА 
ТАЛАБАЛАРНИНГ МАТЕМАТИК ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ 
 
Жанабергенова А.Ж. – ўқитувчи, Нукус НДПИ, Ўзбекистон. 
 
Аннотация: 
Ушбу мақола олий таълим муассасаларида талабаларнинг мустақил 
таълим олиш кўникмаларини ривожлантириш масаласига қаратилган бўлиб, талабаларга 
дарс мобайнида, ҳам уй вазифалари, ҳам курс ишлари ва бошқа турдаги ишларни бажаришда 
кичик гуруҳларда ишлашга имконият яратиш лозимлиги талқин қилади.

---

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
439 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Калит сўзлар:
мустақил таълим, компетенциялар, инновация, компетентли ёндашув, 
мустақил ўзлаштириш, ижодий ишлаш ўқув воситалари 
Annatation: 
This article focuses on the development of students' self-study skills in higher 
educational institutions and explains the need for students to work in small groups during the 
lesson, both home and term and other types of work.
Keywords: 
self-study, competencies, innovations, competency-based approach, self-mastery, 
study guides on creativity. 
Аннотация: 
В этой статье основное внимание уделяется развитию у студентов навыков 
самостоятельного обучения в высших учебных заведениях и объясняется необходимость 
работы студентов в небольших группах во время урока, как домашней, так и курсовой и 
других видов работы. 
Ключевые 
слова: 
самостоятельное 
обучение, 
компетенции, 
инновации, 
компетентностный подход, самостоятельное освоение, учебные пособия по творчеству. 
 
Ўзбекистон Республикасида узлуксиз таълим тизимини такомиллаштириш, таълим 
сифатини яхшилаш ва самарадорлигини таъминлашда моддий омиллар билан бир қаторда 
олий таълим муасасаларида математика фанидан мустақил таълимни ташкил этиш даражаси, 
салоҳияти ҳам муҳим аҳамиятга эга. Талабаларнинг математика фанидан мустақил таълимни 
ташкил этиш ва давр талабларига мувофиқ фаолият юрита олишлари учун зарур шарт-
шароит яратишда олий таълим тизими алоҳида ўрин тутади.
Бугунги кунда математика фани ва жумладан, инсон билимларининг ривожланишида 
кескин ўзгаришлар амалга оширилмоқда. Бунда инсоннинг ички тузилиши, моҳияти, 
қадриятлари, психологик қонуниятлари ва тафаккурининг ўзига хос хусусиятлари янгича 
намоён бўлмоқда. Долзарб ва муҳим бўлган вазифалардан бири мустақил таълим олиш онгли 
равишда ўқув-билув фаолиятини шакллантириш, амалий тажрибаларга асосланган ҳолда 
маълум бир мақсадларни кўзлаб, тафаккур операцияларини бажариш алоҳида талабалар 
томонидан ўзлаштирилган билимлар ва кўникмаларнинг пухталиги, барқарорлиги ва 
мустаҳкамлигини талабаларнинг математика фанидан мустақил таълимини ташкил этиш ва 
ўқувчанлигининг ривожига кўп жиҳатдан боғлиқдир.
Талабалар томонидан фаол ижодий ностандарт равишда билим олишга ўргатиш, ақлий 
фаолиятга уйиштириш, ташкил этиш усуллари, воситалари, ҳамда талаба томонидан 
шуғулланиш технологияси, ишлаш иштиёқи, мотиви, майли, қизиқиши, ҳиссий интилишини 
амалга ошириш юзасидан мутафаккирларимизнинг қомусий фикрлари қарашлари мавжуд 
бўлиб, улар қуйидагича ифодаланган.
Олимлaр мaтемaтик тaфaккур ривожлaнишигa кaттa эътибор қaрaтaдилaр вa унинг 
оcтидa нaфaқaт aлгоритмлaштирилгaн ҳaрaкaтлaрни тaкрорлaшни, бaлки тaклиф этилгaн 
вaзиятни ―мaтемaтизaциялaш, унинг тaҳлили, мaтемaтик модель ярaтиш, зaрур иcботлaр, 
умумлaштириш, aнaлогиялaр вa хулоcaлaр билaн ечиш йўллaрини ишлaб чиқишнинг 
ноcтaндaрт тaлқиндaги aмaлий вaзифaлaрини ечишни тушунaдилaр [88].
Теcт топшириқлaри acоcидa фундaментaл мaтемaтик ғоялaр ётади (ўзгaриш вa ўcиш, 
фaзо вa шaкл, ноaниқлик, миқдорий мулоҳaзaлaр), улaрдa фaзовий интеллект мaтемaтик 
интеллектнинг муҳим тaшкил этувчилaридaн бири cифaтидa қaрaлaди [87; 88].
Мустақил таълим – бу ўқув муассасаларидан ташқарида эгалланадиган таълимот, у ўз 
хоҳиши бўйича ишлаш давомида амалга оширилади. (18) Олий ва ўрта махсус таълим 
муассасаларида математика фанидан мустақил таълимини ташкил этиш бўйича ажратилган 
ўқув соатларининг 40 % гача мустақил соатлар ажратилган. 
“Мустақил таълим – ўқитувчи ёрдамисиз мактабдан ташқари жараёнда билимларни 
эгаллаш», дея таърифланган. Мустақил таълим, мустақил шуғулланиш каби иборалар 
қўлланилади. Буюк мутафаккирлар ушбу ибораларни қандай ифодалайдилар: Муҳaммaд aл-
Xopaзмий – мустақил таълим олиш, мутоала қилиш жараёни деб таъкидлайди. Чунки 

---