Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
325 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
РРС (РУХИЙ РИВОЖЛАНИШИ СУСТ) БОЛАЛАР ТАРБИЯСИДАГИ БАЪЗИ 
БИР МУАММОЛАР ХАҚИДА 
 
Бердиярова Г. Д.– магистрант, ТДПУ. 
Аннотация:
Мазкур мақолада рухий ривожланиши суст болалар тарбиясидаги баъзи 
бир муаммолари хақида гап юритилади. 
Аннотация:
В этой статье рассматриваются некоторые проблемы воспитания детей с 
умственной отсталостью. 
Annotation:
This article discusses some problems of raising children with mental retardation. 
 
Ҳозирги янгиланаётган жамиятда таълим ва тарбияни тубдан ислоҳ қилиш давлат 
сиёсатининг устувор йўналишларидан бирига айланди.
Мустақил Республикамизда шундай улкан вазифа ҳал этилаётган бир шароитда таълим 
– тарбияни жаҳон андозалари даражасига кўтариш педагог олимлар, педагог ва тарбиячилар 
олдига ҳал этилиши зарур бўлган вазифаларни қўймоқда.
2017−2021 йилларда Ўзбекистонни ривожлантириш ҳаракатлар стратегиясининг 
тўртинчи устувор йўналиши, яъни ижтимоий соҳани ривожлантириш, таълим, маданият, 
илм-фан, соҳаларини ривожлантириш, хусусан, узлуксиз таълим тизимини янада 
такомиллаштириш йўлини давом эттириш, сифатли таълим хизматлари имкониятларини 
ошириш, мактабгача таълим ёшидаги болаларнинг ҳар томонлама интеллектуал, эстетик ва 
жисмоний ривожланиши учун муассасаларидаги шарт-шароитларни тубдан яхшилаш, 
болаларнинг мактабгача таълим билан қамраб олинишини жиддий ошириш ва унинг 
қулайлигини таъминлаш, соғлом авлодни вояга етказиш, шунингдек, уларни замонавий 
интелектуал билимларга эга бўлган, XXI аср талабларига жавоб берадиган баркамол, етук 
шахслар бўлиб етишиши учун зарур бўлган имконият ва шароитларни яратишга 
қаратилган1. Бу масала ногирон болалар тарбиясига, хаётга ижтимоий мослашувига ҳам 
таълуқлидир. 
«Таълим тўғрисидаги Қонун»да ўсиб келаётган ёш авлодни ҳар тамонлама етук шахс 
бўлиб етишишлари муҳим вазифа сифатида белгиланади. Хусусан, мазкур ҳужжатнинг 11 
моддасида ушбу масалага қуйидагича ёндошилади: «Мактабгача таълим бола шахсини 
соглом ва етук, мактабда ўқишга тайёрланган тарзда шакллантириш мақсадини кўзлайди», 
бу эса мактабгача таълим муассасасига мураккаб ва айни дамда муҳим вазифани юклайди.
Маълумки, саводга ўргатиш жараёни жисмоний ва интеллектуал салоҳият билан 
биргаликда нутқнинг тўкис ривожланганлигини талаб этади. Зеро, нутқ камчиликлари 
боланинг саводни ўзлаштиришида қатор тўсикларни келтириб чиқариши тайин. Мактабдаги 
илк кунлариданоқ бола нуткдан кенг фойдалана бошлайди янада туғрироқ айтадиган бўлсак, 
фойдаланишга мажбур: бутун синф олдида жавоб бериши, ўқиши, савол бериши лозимки, бу 
ҳолатларда нутқ камчиликлари яққол кўринади. Айниқса, РРС (рухий ривожаниши суст) 
бола учун товушлар ва сўзларнинг аниқ ва тўғри талаффуз эта олишлари имло қоидаларини 
ўзлапггиришда алохида аҳамият касб этади. Бу бола нутқининг тўғри ва софлилигининг 
ўқиш ва ёзишни ўзлаштиришдаги муҳим алоқаси билан белгиланади. Боланинг нутқидаги 
камчиликлар ўз-ўзидан ёзма камчиликларини келтириб чикаради. Шу сабабли ҳам бўлажак 
ўқувчини мактабдаги ўкиш фаолиятидан аввалги саводга тайёрлаш жараёни бу ўринда 
муҳим аҳамият касб этади. Аммо юқорида таъкидлаганимиздек, саводга ўргатишда боланинг 
жисмоний ва интеллектуал саломатлиги, унинг рухий кечинмалари нутқининг бенуқсон 
бўлишининг муайян талаб этилиши алоҳида эҳтиёжли болалар савод кўникмаларини эгаллай 
олмайдилар деган фикрни туғдирмаслиги лозим. Ўзига хос равишда, аммо ривожланаётган 
бола бошланғич савод заҳираларини эгаллаш имкониятига эга. Жумладан тадқиқотимиз 
сабабчилари бўлмиш РРС болалар ҳам бундан мустасно эмаслар. РРС болалар нутқидаги 

---