Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

Шолғом (The turnip) 
Grandfather: Oh, what a big turnip we have in our kitchen-garden. I want to pull it out. 
(Pulls the turnip.) One, two, three! It is too big for me. Granny, come here! Help me, please! 
Grandmother: All right, Grandfather. I’m coming. 
Grandfather and Grandmother (pulling together): One, two, three!. One, two, three! 
(No 
result.)
Oh, it’s too big for us! 
Grandmother: Granddaughter, Granddaughter, help us, please! 
Granddaughter: All right, Granny. I’m coming. 
Grandfather, Grandmother and Granddaughter (pulling together): One, two, three!. One, 
two, three!. One, two, three! 
(No result.)
Oh, it’s too big for us! 
Granddaughter: Dog, Dog, help us, please! 
The Dog: All right, Granddaughter. I’m coming. 
Grandfather, Grandmother, Granddaughter and the Dog (pulling together): One, two, three!. 
One, two, three! One, two, three! 
(No result.)
Oh, it’s too big for us! 
The Dog: Cat, Cat, help us, please! 
The Cat: All right, Dog. I’m coming. 
Grandfather, Grandmother, Granddaughter, the Dog and the Cat (pulling together): One, 
two, three!. One, two, three!. One, two, three! 
(No result.)
Oh, it’s too big for us! 
The Cat: Mouse, Mouse, come here! Help us, please! 
The Mouse: All right. Cat. I’m coming. 
Grandfather, Grandmother, Granddaughter, the Dog, the Cat and the Mouse (pulling 
together): One, two, three!. One, two, three!. One, two, three! 
(Fall down.)
The Turnip (standing up): Here I am! 
All 
(together)
: Oh! What a big turnip we have[2]! 

---

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
152 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Халқ оғзаки ижодининг энг олий намуналари ҳисобланувчи эртаклар таркибида халқ 
мақоллари, топишмоқлар, қофиядош сўзлар жуда кўп қўлланилади. Масалан, кўпчилик ўзбек 
халқ эртакларининг бошланиши қуйидаги сўзлар билан бошланади: 
Бир бор экан, бир йўқ экан, 
Қарға қақимчи экан, чумчуқ чақимчи экан, 
Қирғовул қизил экан, тумшуғи узун экан,... 
Ёки рус халқ эртакларида: 
Жили-были… 
Худди шундай бошланишлар инглиз халқ эртакларида ҳам мавжуд: 
Once upon time... 
Табиийки, бундай қофиядош сўзлар боланинг диққатини тортмай қолмайди. 
Бошланишиданоқ эртак ичига шўнғиб кетган бола гўё ўзини эртак ичида юргандек ҳис 
қилади. Кўпинча эртак қаҳрамонига айланган ҳолда унинг сўзларини мос оҳанг, овоз 
чиқариб такрорлайди. Демак, эртаклар ўткир тарбия воситаси бўлибгина қолмай, бола 
луғатининг бойиш манбаи, нутқини ўстиришга, талаффуз кўникмаларининг шаклланишига 
ниҳоятда самарали таъсир этувчи муҳим омил ҳамдир. Мактабгача ёшда билим олиш 
жиҳатига анчагина ўрин ажратилади. Бу даврда болада тили ўрганилаётган мамлакат 
маданиятига нисбатан қизиқиш шаклланади ва амалга ошади. У ёки бу мамлакат маданий 
меросини акс эттирган эртакдан бола керакли билимни олади. Эртаклар умуммиллий 
маданият унсурларини ўрганишга имкон яратади. Эртакда доимо ижтимоий­маданий жиҳат 
ёрқин ифода топади. 
Инглиз тили бўйича машғулотларда эртакдан таълим мазмуни сифатида 
фойдаланилганда мактабгача ёшдаги болаларга хорижий тил маданиятига нисбатан қизиқиш 
шаклланади ва амалга ошади. Эртаклар, шунингдек, ўзга тилдаги муомала одобини 
ўргатишнинг асоси ҳам саналади. Эртак қаҳрамонлари билан танишиш учун 
«Саломлашиш» 
вазиятидан фойдаланса бўлади. Масалан, Good-morning, Little Red Riding Hood? Ёки Hello, 
Winney-The-Pooh). 
Кейинги босқич ўйин шаклида ўтказилади. Болалар эртак 
қаҳрамонларининг ниқобларини кийиб, бир-бирларига салом бериб сўрашадилар. Кейинги 
қадамда эса, болалар мини-диалоглар орқали, ўзлари ҳақда сўзлаб берадилар ва охирида 
эртакни саҳналаштириб берадилар. 
Эртак асосида сўзлашишга ўргатиш мулоқот қилиш кўникмаларини эгаллашниг энг 
муҳим омилларидан бири ҳисобланади. Хусусан, эртак мазмуни асосида ролли ўйинда 
мулоқотнинг турли вазиятларида, диалоглар қурилиши мумкин. Демак, эртак боланинг ҳам 
монологик боғланишли нутқи, ҳам диалогик нутқи ривожланиб боришига имкон беради. 
Масалан: