75
UMUMIY XULOSALAR
Tadqiqotda o’rta maktab va nofilologik oliy o’quv
yurtlarida ingliz tili
ta’limining nazariy masalalari
ta’lim sharoiti, fanni o’qitishdan ko’zlanadigan
maqsadlar, o’qitish mazmuni kabi tushunchalar va o’quvchi va talabalarning ingliz
tilida o’qish malakalarini shakllanganligini tajriba-sinov orqali tekshirish natijalari
nazariy va eksperimental tahlil qilindi.
Bo’lajak kichik mutaxassislar kasbiy malakalarini shakllanishida
umumta’limiy va kasbiy (maxsus va umumkasbiy) fanlar o’ziga xos ulush
qo’shadi. Ona tili, ikkinchi til va chet tilda ixtisoslik bo’yicha matnlar o’qish
o’quvchilarning dasturiy
bilimlarini yanada boyitishi, shu jumladan, ilmiy
atamalarni puxta o’zlashtirishlariga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Umumkasbiy, maxsus
va ijtimoiy fanlarni o’qitish lisoniy ta’lim bilan uzviy aloqada olib borilgandagina
kutilgan natijaga erishiladi.
Ilmiy-pedagogik va metodik adabiyotlarning tahlili, til muallimlarining ilg’or
ish tajribasini o’rganish, umumlashtirish hamda ushbu tadqiqot ilmiy natijalariga
tayanib,
umumiy lingvodidaktik tavsiyalar
ishlab chiqildi: (1)
muallimlar
pedagogik faoliyatini rejalashtirish va tashkil etishga sistemali yondashish; (2)
o’quv jarayonini zamonaviy didaktik material bilan ta’minlash; (3) ta’limda
pretmetlararo bog’lanish tamoyiliga izchil amal qilish; (4) ingliz tili o’qitishning
asosiy maqsad va vazifalariga mos usullarni qo’llash; (5) o’quvchilar bilim,
ko’nikma va malakalarini muntazam nazorat qilib borish; (6) ta’limda individual
(yakkama-yakka) yondashish tamoyiliga rioya qilish.
Ingliz tili o’qitishning lingvodidaktik asoslarini yaratishga qaratilgan ilmiy
izlanishlarimiz quyidagi
xususiy metodik tavsiyalar
ni berish imkoniyatini yaratdi:
I. O’qituvchi faoliyatiga oid:
1. Ingliz tili muallimlari pedagogik faoliyatini
puxta rejalashtirish, ingliz tili
darslarida har bir o’quvchining real imkoniyatlarini hisobga olish, darslarda ijodiy,
muammoli-izlanish xarakteridagi va kasbiy faoliyatga oid bilim, ko’nikma va
malakalarni shakllantirish (ingliz tilida ixtisoslikka oid matnlarni o’qitish, sohaviy
76
yo’nalishda foydali axborot berish) zaruriy metodik tadbir sanaladi.
2. Ingliz tili darslarida til(ona tili, ikkinchi til va ingliz tili)ga oid
predmetlararo o’zaro ichki, shuningdek, ular bilan boshqa sohaviy fanlar orasidagi
bog’lanishning ta’minlanishiga ahamiyat berish lozim. O’quvchilarga tillarni
o’qitishda
predmetlararo
bog’lanishdan
foydalanish
til
ta’limini
takomillashtirishning muhim omillaridan hisoblanishi tajriba-sinov ishlari orqali
isbotlandi.
3. O’quv materialinining tanlanishiga alohida e’tibor berish zarur. Bunda,
ayniqsa, ingliz tili o’qitishni bo’lajak kichik mutaxassis kasbiy yo’nalishining
talablariga bo’ysundirish ijobiy samara beradi.
4. O’quvchilarning ingliz tili o’rganishga bo’lgan
motivatsiyasini muntazam
rag’batlantirish borish tavsiya etiladi va h.k.
5. O’qituvchining amalga oshirishi zarur bo’lgan yuqoridagi tadbirlar
o’quvchilarning ingliz tilini o’rganishlariga, til hodisalarini mohiyatini anglab
etishlariga va ijodiy faoliyat ko’rsatishlariga zamin yaratadi.
II. O’quvchi faoliyatiga oid:
1. Ta’lim faqat o’qituvchi tomonidan boshqariladigan jarayon emas, u
o’quvchilar faoliyati bilan ham chambarchas bog’liqdir. Ingliz tili darslarida
o’quvchining o’z nutqini nazorat qilishi, yo’l qo’ygan xatolarini aniqlashi, bartaraf
etishi, mustaqil holda xulosalar chiqarishi, qisman
izlanuvchanlik va ijodiy
topshiriqlarni bajarishda ishtirok etishi ingliz tili o’rganishda yaxshi samaralar
beradi.
2. O’z faoliyatini boshqarishga erishishi uchun o’quvchi ingliz tilidan
sistemali bilimlarga ega bo’lishi, til hodisalarini kuzatish, taqqoslash,
umumlashtirish kabi aqliy faoliyat usullari bilan qurollangan bo’lishi lozim.
III. Ta’lim mazmuniga oid:
1. Oliy o’quv yurtlarini muayyan ixtisosliklarga yo’naltirilganligi sababli ular
uchun alohida-alohida ingliz tili darsliklari yoki o’qish kitoblari (Readers)ni
yaratish bugungi kun talabidir. Shundagina ingliz tili ta’limining bugungi kungi
77
dasturiy talablarini kasbiy yo’naltirilgan holda olib borilishi ta’minlanadi.
2. Darsliklarni yaratishda maktab va oliy o’quv yurti orasidagi izchillikka
rioya qilish, oliy o’quv yurti ingliz tili ta’limining amaliy maqsadiga binoan o’qib
axborot
olish uchun ijtimoiy-maishiy, badiiy, siyosiy, o’quv-ta’limiy mavzudagi
matnlardan tashqari kasbiy yo’nalishdagi sohaviy matnlarni ko’proq berish
maqsadga muvofiqdir.
3. O’quvchilarning aksariyati ingliz tilida o’zlari mustaqil o’qib axborot olish
qobilyatiga ega emaslar.
4. O’qituvchilarning ko’pchiligi o’qish malakalarini shakllantirishda
zamonaviy usullarni qo’llamaydilar.
5. Metodik adabiyotlarda ham bu borada aniq yo’l-yo’riqlar ishlab chiqilgan
emas.
Do'stlaringiz bilan baham: 
