Тўғонлар сув оқимини тўсиб, олдидаги сув сатҳини кўтарувчи гидротехник иншоотлардир

2-чизма. Тўғон ва тупроқтепаларнинг кўндаланг қирқимлари.


Тўғон асоси остига тупроқни қирқиш бўйича машина танлаш учун бу жараёнда тупроқни ўртача суриш масофасини L_сур аниқлаш лозим:
м
бу ерда: – тўкманинг энг кичик баландлиги бўлган қирқимда тупроқни суриш масофаси.
м
– тўкманинг энг катта баландлиги бўлган қирқимда тупроқни суриш масофаси.


Конни лойиҳалаш
Технологик жараёнларни бажаришда тупроқни йўқолишларини ҳисобга олганда конда қазилаётган тупроқ ҳажми:
м³
Кон ўлчамларини аниқлаш учун унга ишлов бериш технологиясини кўриб чиқиш лозим. Конда тупроққа ишлов бериш учун кўп чўмичли ёки тўғри куракли бир чўмичли экскаваторлар қабул қилинади. Тегишли экскаваторни танлаб, унинг техник тавсифномаси бўйича тупроқни энг катта
ишлов бериш баландлигини, шунингдек конга бир ярусли ишлов берилади деб, коннинг фойдали чуқурлигини аниқлаш мумкин.
Қидирилаётган экскаватор чўмичининг сиғимини бир ойда конда ишлов берилаётган тупроқ хажми бўйича аниқлаш мумкин:
м³/ой
бу ерда: ой – асосий ишларни бажариш муддати, ой;
– ойлар бўйича ишларни бажарилишини нотекислигини ҳисобга олувчи коэффициент.
Экскаватор чўмичининг сиғими (q)ни қуйидаги қийматларини қабул қилиш тавсия қилинади:
V_ой – 20000 м³/ой гача бўлса, q – 0,4 м³ гача;
V_ой – 40000 м³/ой гача бўлса, q - 0,4  0,65 м³;
V_ой – 60000 м³/ой гача бўлса, q – 1,0 м³ гача;
V_ой > 60000 м³/ой бўлса, q > 1 м³.
Маълумотномадан тавсия қилинаётган чўмич сиғимли тўғри куракли экскаваторни қабул қиламиз, унинг русуми, техник тавсифномаси, шунингдек тупроққа ишлов беришнинг энг катта баландлиги h_кав (м)ни ёзиб оламиз.