Тўғонлар сув оқимини тўсиб, олдидаги сув сатҳини кўтарувчи гидротехник иншоотлардир

Тўғон асоси остига қирқиладиган тупроқ тупроқтепаларини лойихалаш
Тўкма баландлиги турлича бўлган учта тегишли нуқталардаги тўғон қирқимларини кўриб чиқамиз.
тўкманинг энг кичик баландлиги билан h_min= 0 м = 6.44 м²
тўкманинг энг катта баландлиги билан h_max= 6.0 м = 23.99 м²
тўкманинг ўртача баландлиги билан h_i = 14.0 м = 47.39 м²
Тўғон асоси остига қирқиладиган тупроқ тупроқтепаси тўғоннинг қуруқ қиялиги томонидан жойлаштирилади. Тупроқтепани лойихалаш танланган учта нуқтада тупроқтепа шакли ва кўндаланг кесими ўлчамларини аниқлашдан иборат.
Тупроқтепанинг кўндаланг қирқими учбурчаксимон ёки трапециясимон шаклда бўлиши мумкин.
Бажарилган ҳисоб-китоблардан i-нуқтада қирқиладиган қатлам кўндаланг кесими юзасининг қиймати (м²)ни қабул қиламиз ва шу нуқтада тупроқтепа кўндаланг кесими юзасининг қийматини аниқлаймиз W_Т.Тi (м²).
I-I-қирқим учун:
м²
II-II -қирқим учун:
м²
III-III-қирқим учун:
м²
бу ерда: К_юм=1.1-1.15 – тупроқнинг юмшалиш коэффициенти (қум)
Тупроқтепа шаклини учбурчаксимон деб қабул қилиб, унинг ўлчамларини аниқлаймиз:
м
м
м
бу ерда: - қияликлар коэффициентлари бўйича ўртача қиймат.
Тупроқтепа кўндаланг кесими юзасини ўлчамлари аниқланганда, ушбу қурилиш жараёни ер қазиш-ташиш машинаси (бульдозер ёки тиркама скрепер) билан бажарилишини инобатга олиш лозим.
m₁ = 3; 4; 5 – тупроқтепанинг машина ҳаракат қиладиган қиялиги коэффициенти;
m₂ = 1,25 – тупроқтепанинг тупроқ сочилиши натижасида ҳосил бўладиган қиялиги коэффициенти (табиий қиялик).
Қурилиш тавсияларига кўра ер қазиш-ташиш машиналари билан кўтариладиган тўкмалар баландлиги 3 метрдан ошмаслиги керак – h_т.т.i  3,0 м .
Агар тупроқтепа баландлигининг топилган қиймати 3 метрдан кичик ёки тенг бўлса, унда тупроқтепа топилган ўлчамлари билан учбурчаксимон шаклдадир. Агар тупроқтепа баландлигининг топилган қиймати 3 метрдан катта бўлса, унда тупроқтепа трапециясимон шаклда бўлиб, қуйидаги ўлчамларга эгадир:
m₁ ва m₂ – қолади; h_т.т.i = 3 м
м
Тупроқтепаларнинг топилган ўлчамлари бўйича – «Тўғон бўйича кўндаланг қирқимлар» (2-чизма)ни чизамиз.