Tezlik xususiyati

 
qanday 
uzatmada ham harakat
 
qila olmaydi. Birinchi uzatmada ketayotgan avtomobil shu 
yo‘lga tushib qolsa, harakati sekinlashib, to‘xtab qoladi. 
IV—IV kesim: yo‘lning ushbu qarshiligi dinamik faktor chizig‘ini ikki nuqtada 
kesib o‘tadi. Avtomobil I uzatmada bemalol harakat qiladi, II uzatmaning 
v
a2 
- v
a3
tezliklar dianazonida harakat qilish shartini to‘laroq ko‘rib chiqamiz. 
V—V kesim: avtomobil
 
I, II uzatmalarda, 
D
aI 
> D
aII
 
>
 
ψ
5
bo‘lgani uchun tezlik 
diapazonida bemalol harakatlanishi mumkin. 
D
amax
=ψ
max
nuqtada esa (14-rasm
)
avtomobil kritik 
v
akr
tezlikka ega bo‘ladi. Avtomobil ma`lum uzatmada, drosel-
zaslonkaning ma`lum bir ochiq xolatida harakatda bo‘lsin. Avtomobil 
ψ
1
qarshilikka 
ega bo‘lgan yo‘ldan 
v
a1
tezlikda harakatlanayotgan vaqtida yo‘lning umumiy qarshiligi 
ψ
4
 
bo‘lsa, avtomobilning tezligi oshib, 
v
a3
ga teng bo‘ladi. Dinamik faktor esa 
D
a4
= ψ
4
bo‘lguncha kamayadi, natijada avtomobi 
v
a3
tezlik bilan tekis harakat qila boshlaydi. 
Agar umumiy qarshiligi 
ψ
4
bulgan yo‘ldagi harakatda qo‘shimcha qarshilik mavjud 
bo‘lsa, tezlik kamayib dinamik faktor ortib boradi va 
D
a
= ψ
1
bo‘lganda tezlikning 
qiymati 
v
a2
bo‘lib, ortishdan to‘xtaydi. Dmak, 
v
akr
dan katta tezliklarda
 ψ
o‘zgarishidan 
kathiy nazar, avtomobilning turgun harakat xolati avtomatik ravishda ushlab turiladi va 
u 
turgun harakat diapazoni 
xisoblanadi. 
Agar avtomobil 
v
akr
yoki undan kichik 
v
a2
tezlik bilan harakatlansa, yo‘lda xosil 
bo‘lgan ψ
1
qarshilik 
ψ
1
> ψ
4
bo‘lgani uchun tezlanishni kamaygirishi va dinamik 
faktorni oshirishi kerak. Grafikdan dinamik faktorning va tezlikiing oshganligini 
ko‘rish mumkin. SHunday qilib, 
v
a2
-v
akr
tezlik diapazonida, yetakchi g‘ildirakka 
qo‘shimcha kuch berilmasa, avtomobilning turgun harakat qilishn mumkin emas. Bu 
xol bo‘lmasligi uchun xaydovchi dinamik faktorni oshirish maqsadida uzatmalarga
kichik uzatmani qo‘shadi, natijada avtomobilning harakat turgunligi saqlanib qoladi.

---

Xulosa qilib aytganda, 
v
a
≥v
akr
da harakat turgun, 
v
a
≤v
akr
da

esa 
noturgun bo‘ladi. SHuning uchun 

v
akr
 
tezligi tortish shartlari bo‘yicha kritik tezlik deb 
ataladi. 
Dinamik harakteristika grafigida yana bir masalani ko‘rib chiqish zarur. Yetakchi 
g‘ildirak shataksiramasdan g‘ildirashi uchun 
R
kmax
=R
φ
sharti bajarilishi kerak. 
Tishlashish xisobga olgandagi dinamik faktor D
φ
: 
D
φ
=R
k
-R
w
/G
a
=R
φ
-R
w
/G
a
=G
2
 φ-R
w
/G
a
(37)
Agar 
R
w
=0
bo‘lsa,
D
φ
=G
2
/G
a
φ
bo‘ladi. 
Bu yerda 
G
2
—
avtomobilning ketingn o‘qiga tushgan og‘irlik; 
φ
— tishlashnsh koeffitsienti, 
Avtomobnlning yetakchi g‘ildiraklari shataksiramasdan harakatlanishi uchun 
D
φ
 > D
a
shart bajarilishi kerak. Bu shart 14-rasmda ko‘rsatilganidek grafikning 
shtrixlangan qismida bajariladi.