Texnologiyasi

KUISDALIK  1SH  DAFTARINING  TUZILISHI
Har  bir  talaba  amaliy  ishni  bajarib  bo‘lgandan  keyin  quyidagi  ko‘ri 
nishdagi  isb daftarini  to'ldirishi  kerak.
3-jadval
JVi
Sana
R etseptning
lotincha
yozilishi
Dori rnoddaning 
fizik-kimyoviy 
xossasi
Retseptni
tayyorlash
lexnologiyasi
Fasporti
Berilgan  topshiriq  bajarilgandan  keyin  ish  daftari  va  tayyor  mahsulot 
o'qituvchiga  topshiriladi.
79
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

KAPSULALAR VA  MIKROKAPSULALAR. 
TIBBIYOTDA  ISHLATILADIGAN  KAPSULALAR 
(CAPSULAE  MEDICINALES)
Kapsulalar  aniq  dozalarga  bo'lingan  dori  turidir  Ular  suyuq, 
kukunsimon,  bo‘tqa  va  donador  shakldagi  dorilar  bilan  toidirilgan 
jelatina qobigidan  iborat  Kapsulalar  ichishga,  yo‘g‘on  ichakka va  vaginal 
usulda  ishlatishga  moijallangan  boiadi.  Kapsulalar  ikki  xil:  qopqoqchali 
qattiq  (Capsulac  operculatac  -   Capsulac  gclatinosac)  va  butun  qobiqli 
yumshoq  (Capsulal  gclatinosac  mollcs)  boiadi.  Qattiq  jclatina  kapsula- 
larining  shakli  silindrsimon,  uchi  yarim  sharsimon  -   dumaloq  boiib, 
ikki  qismdan  iborat.  Tanasi  va  qopqoqchasi  tirqish  qoldirmasdan  bir- 
biriga  oson  kirishi  kcrak.  Qattiq  jclatina  kapsulalarida  «qu1f»  vazifasini 
bajaruvchi  burama shakldagi  chuqurcha boiishi  mumkin.
Qattiq  kapsulalar  sig'imiga  qarab  -   000  (eng  kattasi)  dan,  5  gacha 
(eng  kichigi)  8  oichovda  tayyorlanadi  (4-jadvaI).  Yumshoq  jelatina 
kapsulalarining oichovi har xil  bo'lib,  sigim i  1,5  gacha boiadi.
4-jadvat
Tartib raqaini
000
00
0
1
2
3
4
5
Kapsulaning o'rlacha  sig'imi, ml
1,37
0,95
0,68
0,5
0,37
0,3
0,71
0,13
Ularning  qobigi  tarkibidagi  plastifikatoriar  miqdoriga  qarab  qattiq 
yoki  qayishqoq -  elastik  boiadi.
Yumshoq  jclatina  kapsulalari  dumaloq,  oitasida  choki  boiib, 
sigim i  0,1-0,2  ml  boisa,  «durlar»  (perlae  gelatinosae)  deb  ataladi.
9-rasm. 
Kapsuta turlari.
a  qopqoqchali  kapsulalar, b -  yuiushoq  kapsulalar; d  -  luhatinalar;  e 
«dur»lar.
80
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agar  yumshoq  jelatina  kapsulalarining  bir  tomoni  cho'zinchoq  bo'lsa, 
tubatinalar  (tubatinae)  deb  ataladi  va bolalarga  ishlatiladi.
Kapsulani  birinchi  bo'lib  fransiyalik  dorishunoslar  Mot  (Mothes) 
va  Dyublan  (Dublane)lar 
1883-yilda  taklif  qilishgan. 
14  yildan 
so‘ng  Angliyada  qattiq  kapsula  olish  usuli  taklif  qilindi.  1933-yilda 
Germaniyada  Shcrrer  firmasi  tomonidan  taxtakachlash  usuli  bilan 
kapsula  olish  taklif  etildi.  Shundan  so‘ng  rivojlangan  mamlakatlar  -  
AQSH,  Angliya,  Yaponiya,  Germanivada  kapsula  shaklidagi  dori  turi 
keng yo'Iga qo'yildi  va sanoat miqyosida ishlab chiqarila boshlandi.
Shvcysariyadagi  «KapsugeI»  firmasining  ma'lumotiga  ko‘ra,  jahon 
miqyosida  yiliga  35  milliard  dona  kapsula  tayyorlanar  ekan.  Birgina 
Angliyaning  Layner  firmasi  yiliga  300  milliondan  ko'proq  kapsula  ishlab 
chiqaradi.  AQSH  Farmakopcyasiga  kiritilgan  40  dan  ortiq,  Angliya 
Farmakopcyasiga  kirgan  30  dan  ortiq  va  Xalqaro  Farmakopeyaga  kirgan 
10  dan  ortiq  maqolalar  bu  dori  shaklining  tutgan  mavqcyi  qanchalik 
yuqori  ekanligining  isboti  bo‘la  oladi.
Nijniy  Novgorod  shahridagi  kimyo-farmatsevtika  zavodida  yumshoq 
jelatina  kapsulalari,  Moskvadagi  Karpov  nomli  zavodda  va  Sankt- 
Peterburg  oziq-ovqat  kombinatida  qattiq  jelatina  kapsulalari  ishlab 
chiqarish  yo'lga qo'yilgan.
Dorilarning  kapsula  shaklida  chiqarilishi  ularning  noxush  ta'mi 
va  hidini  yo'qotish,  a'zoning  ma’lum  joyiga  ta'sir  etishini  ta'minlash 
imkoniyatini  yaratadi.  Jclatina  kapsulalarining  nur  o‘tkazmaydigan 
va  1000  dan  ortiq  har  xil  estetik  zavq  beruvchi  rangga  bo‘yalishi 
mumkinligi  ularga  boMgan  qiziqishni  orttiradi.  Shu  bilan  birga  bu  dori 
turining  o‘ziga  xos  kamchiliklari  ham  bor:  jelatina  mikroorganizmlar 
rivojlanishi  uchun  yaxshi  muhit  hisoblanadi,  suvda  criydigan  moddalarni 
jclatina  kapsulalarida chiqarish mumkin cmas.
Jclatina kapsulalari  uch xil  usulda  tayyorlanishi  mumkin:
1.  Qolipni jelatina  eritmasiga botirib olish.
2.  Tomchilash.
3.  Taxtakachlash.
Jelatina  kapsulalarini  tayyorlash  murakkab  texnologik  jarayon  bo‘lib, 
quyidagi  bosqichlarda  bajariladi:
1.  Jelatina  massasini  tayyorlash.
2.  Jclatina qobiqlarini  olish.
3.  Kapsulalarni  to'ldirish  va kavsharlash.
81
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4.  Quritish va pardozlash.
5.  Saralash va  qadoqlash.