Texnologiyasi

TO‘ZG‘UVCHI  MODDALAR  BILAN  POROSHOKLAR 
TAYYORLASH
Agar  murakkab  poroshoklar  tarkibiga  to‘zg‘uvchi  moddalar  kirsa 
(magniy  oksid,  talk,  kaolin  va  boshqalar),  bunday  poroshoklarni 
tayyorlashda  to‘zg‘uvchi  moddalar  cng  oxirida  qo‘shiladi  va  uzoq 
aralashtirilmaydi.  Chunki  poroshoklarni  yo'qotish  miqdori  me'yoridan 
ortiq bo'lib qolish ehtimoli  mavjuddir.
Rp.:  Magnii oxydi
Vismuthi  subnitratis ana 0,15 
Misce fiat pulvis 
Da tales  doses N10
Signa.  Kuniga bitta poroshokdan 3  mahal lchilsin.
Pasporti:  magniy  oksid  1,5  g 
0,15x10=1,5  g
101
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Vismut subnitrat  1,5  g 
0,15*10=l,5g 
Umumiy massa  1,5 + 1,5=3,0 
1  ta poroshok massa  3/10 = 0,3  g.
Tayyorlanishi:  bovonchaga  1,5  g  vismut  nitrat  asosidan  solib, 
yaxshilab  maydalanadi.  Keyin  uning  ustiga  1,5  g  magniy  oksidi 
2-3  boiakka  boiib  solinadi  va  bir  xil  poroshok  hosil  boiguncha 
aralashtiriladi.  Tayyor  poroshok  10  ta  oddiy  qog'ozga  0,3  g  dan 
qadoqlanadi.  So'ngra  qog'oz  xaltachaga  solinib  va  unga  tegishli  yorliq 
yoprshtiriladi.
BO'YOVCHI  MODDALAR  BILAN  POROSHOKLAR 
TAYYORLASH
Agar  murakkab  poroshoklar  tarkibiga  bo'yovchi  moddalar  kirsa 
(akrixin,  etakridin  laktat,  riboflavin,  metilen  ko‘ki,  brilliant  yashili  va 
boshqalar),  ular  bilan  poroshok  tayyorlaganda  alohida  hovoncha  va 
tarozilar ishlatiladi.
Dori  moddalarni  bo‘yovchi  xususiyatga  ega  bo‘lishi  va  kam  miqdorda 
yozilganligi  uchun,  xovoncha  va  dastaning  ifloslanishini  oldini  olish 
maqsadga muvofiqdir.
Tayyorlash  vaqtida  rangli  modda  rangsiz  moddalar  o‘rtasiga  solib 
aralashtiriladi.
Rp.:  Riboflavini 0,01 
Sacchari 0,2 
Misce fiat pulvis 
Da tales doses  N6
Signa.  Kuniga 
bitta 
p o roshokdan 
3 
m ahal 
ichilsin 
Pasporti:
Riboflavin 0,06 g
0,01  x 6 = 0,6g 0,01  •  6,0 yoki  0,01  ■
  6 = 0,06 
Qand poroshogi  I,2g 
0,2
 
x
 
6
=  
1,2
Umumiy  massa 00,6+1,2= l,26g 
1  ta poroshok massa  1,2645=0,21  g.
Bu retsept tayyorlanishida  ikki xil  usul  bor.
102
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1  usul:
Tayyorlanishi:  liovonchaga  1,2  g  qand  kukunini  solib  maydalanadi. 
Maydalangan qandning  1/2  qismini hovonchada  qoldirib,  uning ustiga 0,6 
g  riboflavin  solinadi,  keyin  qolgan  1/2  qism  qand  kukuni  solinib,  bir  xil 
rangdagi  poroshok  hosil  boMguncha yaxshilab  aralashtiriladi.
Tayyor  poroshokni  0,21  g  dan  6  ta  mumli  kapsulaga  qadoqlanib, 
qog'oz xaltachaga  solinadi.
2  usul  bo'yovchi  moddalar  bilan  poroshoklar  tayyorlash  «qavatlash» 
usuli  bo‘lib  hisoblanadi.
Tayyorlanishi:  hovonchaga  rangsiz  moddaning  yarmi  solinadi  uning 
ustiga  bo'yovchi  modda  solinadi,  uni  ustiga  qolgan  rangsiz  modda  solinib 
dasta bilan  bir xil  aralashma hosil  bo'lguncha aralashtiriladi.
EKSTRAKTLAR  BILAN  POROSHOKLAR TAYYORLASH
E k strak tlar  (Extractum )  dcb,  o'simlik  xomashyosidan  biologik 
faol  moddalar  suv,  spirt,  cfir  yoki  boshqa  ajratuvchilar  yordamida  ajratib 
olingan  va  ajratuvchisi  qisman,  ba'zan  butunlay  bugMatilgan  ajratmalarga 
aytiladi.
Ekstraktlar konsistensiyasiga qarab quyidagicha  tasniflanadi:
Quyuq  ek strak t  (E xtractum   spissum  1:1)  o‘ta  qovushqoq,  idishdan 
to'kilmaydigan  asalsimon  cho'ziluvchan  massa  bo'lib,  25%  gacha  namlik 
saqlaydi.  Ular 3:1,  4:1,  5:1,  6:1  nisbatlarda  tayyorlanadi.
Q uruq  ckstrakt  (Extractum   siccum  1:2)  quruq  poroshok  holida 
bo'lib,  5%  gacha  namlik saqlaydi.
Suyuq  ek strak t  (Extractum   fluidum  1:2)  konsentrlangan  ajratmalar 
bo'lib,  50%  dan  ko‘p  namlik  saqlaydi.  Ajratuvchi  sifatida  har  xil  quvvat- 
dagi  etil  spirti  ishlatiladi.
Agarda  retscptda  ekstrakt  turi  ko‘rsatilmagan  bo‘lsa,  DF  XI  nashriga 
asosan  quyuq  ekstrakt olinadi.
Rp.:  Extracti  Belladonnae spissi 0,015 
Alcii carbonatis 0,3 
Misce fiat pulvis.
Da tales doses N6.
Signa.  Kuniga bitta poroshokdan 3  mahal  ichilsin.
Tayyorlanishi:  a)  hovonchaga  1,8  g  kalsiy  karbonat  solib  mayda- 
lanadi  va  uni  qog'ozga  olib  qo'yiladi.  Qo‘l  tarozisida  filtr  qog'ozga  0,09  g
103
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

quyuq  Rclladonna  ekstrakti  (1:1)  tortib  olinadi  va  uni  hovoncha  dastasi 
boshchasiga yopishtiriladi.  Filtr qog‘ozning  orqa  tomonidan  20%  li  etanol 
tomizilib yoki  suv bilan  ho'llanib filtr qog'oz ajratib olinadi.
Ekstrakt  hovonchada  1-2  tomchi  spirt  bilan  eziladi  va  oldindan 
maydalab  qo'yilgan  kalsiy  kaibonat  kukunidan  2-3  boMakka  solib,  toki 
sochiluvchan  bir  xil  poroshok  hosil  hoMguncha  yaxshilab  aralashtiriladi. 
Tayyor  poroshok  0,315  g  dan  6  ta  mumli  yoki  parafinli  kapsulaga 
qadoqlanib,  qog'oz  xaltachaga  solinadi.
b)  1,8  g  kalsiy  karbonat  hovonchaga  solinib  maydalanadi  va  uni 
qog‘ozga  olib  qo'yiladi.  So'ngra  0,18  g  quruq  Bclladonna  ekstraktidan 
(1:2) olib,  uni  oz-ozdan  maydalangan  kalsiy  karbonat bilan  aralashtiriladi. 
Tayyor  bo'lgan  bir  xildagi  kukun  0,33  g  dan  mumli  yoki  parafinli 
kapsulaga qadoqlanib,  qog'oz xaltachaga solinadi.
d)  1,8  g  kalsiy  karbonatni  hovonchaga  solib  maydalanadi  va  uning 
ustiga  5 -6   tomchi  (0,18  g)  quyuq  Belladonna  ekstrakti  eritmasi  (1:2) 
tomiziladi,  so'ngra  bir  xil  sochiluvchan  poroshok  hosil  bo‘lguncha 
aralashtiriladi.  Tayyor  poroshok  0,33  g  dan  mumli  yoki  parafinli  kapsula- 
ga qadoqlanib,  qog'oz  xaltachaga  solinadi.  Tegishli yorliq yopishtiriladi.
Retsept  tayyorlanib  bo‘lgandan  so'ng,  uni  orqasida  qaysi  ekstraktdan 
foydalanilgani,  albatta ko'rsatilishi  kerak.