Texnologiyalıq tálim” kafedrası Qánigeligi: 5A112100 – Tálim hám tárbiya teoriyası hám metodikası

1.3 Kásipke baǵdarlawda sabaqlíq hám oqíw qollanbalar islep shíǵíw kriteriyalarín analizlew
Búgin Jańa Ózbekstan ómiriniń barlıq tarawları tereń reformalar maydanına aynalǵan. Bul processda social tarawdıń hasası esaplanǵan tálim sistemasındaǵı ózgerisler haqqında tolqınlanıp sóylemaslikning ılajı joq. Mámleketimizde sońǵı jıllarda tálim sistemasınıń barlıq basqıshların zamanagóy talaplar tiykarında shólkemlestiriw boyınsha ámeliy jumıslar sheshiwshi basqıshqa kirdi.
Prezidentimiz aytıp ótkeni sıyaqlı : “Perzentlerimiz mektepden qanshellilik bilimli bolıp shıqsa, joqarı texnologiyalarǵa tiykarlanǵan ekonomika tarmaqları sonsha tez rawajlanadı, kóplegen social mashqalalardi sheshiw múmkinshiligi tuwıladı. Sonday eken, Jańa Ózbekstan bosaǵası mektepden baslanadı desem, oylayman, pútkil xalqımız bul pikirdi qollap -quwatlaydi”.
Bilimlendiriw tarawında ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń tiykarǵı bólegin, álbette, joqarı tálim sistemasındaǵı reformalar quraydı. Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikasında joqarı tálimdi sistemalı reformalawdıń ústin turatuǵın baǵdarların belgilew, ǵárezsiz pikir júritetuǵın joqarı maman kadrlar tayarlaw procesin sapa tárepinen jańa basqıshqa kóteriw, joqarı tálimdi modernizaciyalaw, aldıńǵı tálim texnologiyalarına tiykarlanǵan halda social tarawdıń hám ekonomika tarmaqların rawajlandırıw maqsetinde mámleketimiz basshısınıń 2019 jıl 8 oktyabr degi pármanı menen tastıyıqlanǵan Ózbekstan Respublikası joqarı tálim sistemasın 2030 jılǵa shekem rawajlandırıw Kontseptsiyası tarawdaǵı jańa reformalar ushın muqaba wazıypasın atqarıp berip atır.
Búgingi kúnde jáhán daǵı abıraylı joqarı tálim mákemeleri ilim-pánniń iri oshaqları esaplanıwı hesh kimge sır emes. Házirde jańa-jańa joqarı oqıw orınları, dúnyadaǵı jetekshi universitetlerdiń filialları dúzilip atır. Mısal ushın, sońǵı 5 jılda mámleketimizde 47 jańa joqarı tálim shólkemi, atap aytqanda, shet el universitetlerdiń filialları shólkemlestirilip, joqarı oqıw orınlarınıń sanı 125 danege jetti.
Mámleket-jeke seriklik sisteması tiykarında mámleketlik emes joqarı tálim mákemeleri iskerligi jolǵa qóyılıp atır. Xalıq pikirin úyrengen halda, sırtqı hám keshki tálim formaları qayta tiklendi, qabıl kvotaları asırılıp atır. Bul hújjetke intellektuallıq rawajlanıwdı jedellestiriw, básekige shıdamlı kadrlar tayarlaw, ilimiy hám innovciyalıq iskerlikti nátiyjeli shólkemlestiriw hám de xalıq aralıq sheriklikti bekkemlew maqsetinde pán, tálim hám islep shıǵarıw integraciyasın rawajlandırıw sıyaqlı wazıypalar tiykar etip alındı.
Kontseptsiya mazmunı mámleketimiz joqarı tálim sistemasın reformalawdıń ústin turatuǵın baǵdarların sáwlelendiredi. Ol jaǵdayda joqarı oqıw orınlarında qamrov dárejesin keńeytiw hám de tálim sapasın asırıw, cifrlı texnologiyalar hám tálim platformalarini engiziw, jaslardı ilimiy jumısqa tartıw, innovciyalıq strukturalardı qáliplestiriw, ilimiy izertlewler nátiyjelerin kommerciyalastırıw, xalıq aralıq tán alıwǵa erisiw hám de taǵı basqa kóplegen anıq jónelisler belgilep berilgen. Bulardıń barlıǵı tálim procesin jańa sapa basqıshına kóteriw ushın xızmet etedi.
Professor -oqıtıwshılardıń shet el degi joqarı tálim hám de ilimiy-izertlew mákanlarında bilimlerdi jetilistiriwi hám stajirovka otawın támiyinleytuǵın mexanizm jaratıldı. Olardıń aylıq mıynet haqı muǵdarı
Juwmaq etetuǵın bolsaq, bilimlendiriw tarawında amalg aoshirilayotgan perspektivalı wazıypalar, óziniń aktuallıǵı hám de ámeliy áhmiyeti menen basqa tarawlar daǵı reformalardan hesh qalıwmaydı. Shunki bul tarawdaǵı reformalardı jáne de keń kólemde dawam ettiriw dáwir talabı bolıp tabıladı.
Informaciya texnologiyalar asri dep atalǵan XXI asirde turmıstıń barlıq iskerlik tarawılarında - sanaat, qurılıs, ximiya, awıl xojalıǵı, toqımashılıq, mashinasozlik hám basqa tarawlarda joqarı rawajlanıwdı júzege keltiriw ushın ilim-pánni rawajlandırıw, buǵan baylanıslı jańalıqlar jaratıw turmıslıq zárúriyatqa aylandı. Bul process penenkeleside dúnyada rawajlanıw jolin tutqan barlıq mámleketlerde tán alıw etilip atır. Respublikamızda da áne sol processga bólek itibar berilip atır.
Mámleketimiz Prezidenti, baslıq retindegi iskerligin jurtımız akademikleri, jetekshi ilimpazları, ulıwma, ılım ahli menen ushırasıwdan baslaǵanlıǵı, jurtımızda ilim rawajlanıwın islep shıǵarıw rawajlanıwı menen uyqaslantirishga qaratlıǵi biykarǵa emes. Mámleketimiz basshısınıń sonnan keyin den sawlıqtı saqlaw sisteması iskerligin jaqsılaw, kitap ónimlerin baspadan shıǵarıw hám tarqatıw sistemasın rawajlandırıw, kıtapxanlıqtı kúsheytiw, respublikada jańa erkin ekonomikalıq zonalar shólkemlestiriw, mámleketti jáne de rawajlandırıw boyınsha Háreketler strategiyasın ámelge asırıw, Ilim-pánni 2030 jılǵa shekem rawajlandırıw kontseptsiyasi” islep shıǵilıwı, Imom Termiziy xalıq aralıq orayın shólkemlestiriw boyınsha hám sol sıyaqlı basqa kóplegen qabıl etilgen qararları, húkimleri, buyrıqlarında ilim-pánni kóteriw tiykarǵı máselelerden biri retinde belgileniwi de áne sol itibardıń ámeliy ańlatpası edi.
Ilim hám innovatsiyalardı rawajlandırıw, olardıń jetiskenliklerin joqarı qosımsha bahaǵa iye ónimge aylandırıw processinde intellektuallıq múlktiń isenimli qorǵaw etiliwi bólek áhmiyetke iye boladı.
Atap aytqanda, tálim sistemasında qabıl etilgen eń zárúrli hújjetlerden biri bul - “Tálim tuwrısında”gi nızamnıń jańa tahrirda qabıl etiliwi boldı. Usı nızamǵa tiykarınan bilimlendiriw tarawı daǵı tiykarǵı principler, tálim sisteması, túrleri hám formaları anıq belgilep qoyıldı. Sonıń menen birge, nızamǵa kóre, mámleket joqarı tálim, orta arnawlı, professional tálim mákemeleri hám olardıń filialları, mámleket qatnasıwındaǵı joqarı, orta arnawlı, professional tálim shólkemleri hám olardıń filialları Prezident yamasa húkimet qararları menen shólkemlestirilediǵan boldı. Mámleketlik emes tálim mákemelerin shólkemlestiriw olardıń shólkemlestiriwshileri tárepinen ámelge asırılıwı belgilendi. Mámleketlik emes tálim shólkemlerine litsenziya Tálim sapasın baqlaw mámleket inspektsiyasi tárepinen beriletuǵın boldı.
Soǵan kóre, usı Nızamnıń qabıl etiliwi hám de ámeliyatqa engiziliwi de bilimlendiriw tarawında qabıl etilgen eń zárúrli hújjetlerden biri boldı dewimiz múmkin.
Sońǵı jıllarda Ózbekstanda bilimlendiriw tarawında ámelge asırılıp atırǵan reformalar Namangan mámleket universitetinde de izbe-iz ámelge asırıp kelinip atır. Sonlıqtan keyingi úsh jıl ishinde fakul'tetlar sanı 9 dan 15 danege, qánigelik kafedraları sanı 27 den 46 taga, táim baǵdarları sanı 31 den 52 danege, magistratura qánigelikleri sanı bolsa 12 den 26 taga jetkizildi. Buǵan uyqas penentúrde ılım isteginde bolǵan universitet student jasları sanı 5100 danadan qariyib 21000 danaǵa jetti.
Professor -oqıtıwshılar sanı 470 danadan 710 danaǵa jetti. Universitette 2018-2019 oqıw jılına shekem ilimiy potencial 26 fizni tashkil etip, qandayda bir qánigelik boyınsha qánigelesken keńes iskerlik alıp bomagan. Keyingi jıllarda ilimiy pedagog kadrlar tayarlaw máselesine de úlken itibar qaratılıp, ilimiy potencial 37 procentten asdı, tálim sapasın támiyinlew jolında búgingi kúnde 12 qánigelik boyınsha 9 qánigelesken keńes iskerlik aparıp atır. Álbette, buǵan baylanıslı 17 tayansh doktoranturada oqııp atırǵan doktorantlar esabınan universitet ilimiy-pedagog kadrları sapların intalı kadrlar menen toltırıw maqseti belgilep alınǵan.
Jaqın -jaqınǵa shekem universitet tiykarınan pedagogikalıq tarawdıń ushın qánigeler tayarlar edi. Búgingi kúnde universitette Arxeologiya, Mádeniyat hám kórkem óner mákemelerin shólkemlestiriw hám de taǵı basqarıw, Sotsiologiya, Yurisprudentsiya (iskerlik túrleri boyınsha ), Kitapxana -informaciya iskerligi (iskerlik túrleri boyınsha ), Zooinjeneriya: balıqchilik, Mevachilik hám júzimshilik, Dárivor ósimliklerdi jetistiriw hám qayta islew texnologiyası, Palız eginlerishilik, palızshılıq hám kartoshkashılıq, Íssıxona xojalıǵın shólkemlestiriw hám júrgiziw, Social jumıs penen (iskerliginiń túrli tarawları boyınsha ), Mıymanxana xojalıǵın shólkemlestiriw hám basqarıw, Turizm (iskerlik baǵdarları boyınsha ), 2021 jıldan baslap bolsa Emlew jumısı, Pediatriya jumısı sıyaqlı jónelislerde kadrlar tayarlawdı baslaǵanlıǵı joqarı oqıw ornıimizni haqıyqıy mániste wálayatimizning aqıl orayına sheńberyotganligidan dárek beredi.
Universitet iri ilimiy-izertlew orayı retinde Namangan mámleket universitetinde media oray shólkemlestiriw, Akvakul'tura boyınsha oqıw -ámeliy trenajer shólkemlestiriw, “Dárivor ósimliklerden shıpabaxsh ishimlikler tayarlaw”, shıpabaxsh profilaktikalıq sumalak islep shıǵarıw texnologiyası, Ferǵana oypatlıqsında tarqalǵan siyrek ushırasatuǵın hám joǵalıp baratırǵan hám de endem túrlerdiń tiri kollektsiyasi, elektron fotoal'bomi hám nomerlestirilgen elektron maǵlıwmatlar bazasın jaratıw sıyaqlı iri xalıq aralıq ilimiy joybarlarda qatnasıw etpekte.
Prezidentimiz ǵayratı menen joqarı tálim shólkemleri ushın akademikalıq hám shólkemlestirilgen, sonıń menen birge, finanslıq ǵárezsizliktiń beriliwi hám de Keńesler wákillikleriniń kengayotgani bilimlendiriw tarawı daǵı mámleket siyasatın ámelge asırıw, sapalı tálim xızmetlerin támiyinlew jáne bul boyınsha húkimetimiz tárepinen berilgen wazıypalardı tolıq -tókis penenótew etiw arqalı mámleketimiz rawajlanıwın belgilep beretuǵın intalı kadrlar tayarlawǵa keń múmkinshilikler jaratadı.