Texnologiyalıq processlerdi qadaǵalaw qılıw hám avtomatlastırıw haqqında túsinik Joba

Avtomatikalıq retlew sistemasınıń dúzilisi, odaǵı obiektlerdi analiz qılıw

Аvtоmаtik Rоstlаsh Tizimining Tuzilishi


У_б- rostlanayotgan

kattalikning qiymati

У_an-rostlanayotgan kattalikning ayni paytdagi qiymatib

Kirishlar

Chiqishlar

Rostlagich

Zadatchik

Ikkilamchi asbob

Таqqoslash bloki

Кuchaytirgich

Тo’g’rlovchi blok

Rostlovchi organ

Ijro etuvchi

mexanizm


74-rаsm. Аvtоmаtik rоstlаgich tizimining bir kоnturli bеrk funktsiоnаl sхеmаsi

74-suwretde suwretlengen bir konturlı ARTning funktsional sxemasın kurib chikamiz. CHetga shıǵıwlar principi boyınsha isleytuǵın ARTda retleniwshi shamanıń áyne hám berilgen bahaları ayırması olshenedi hám teńsizlik belgisine kóre avtomat retlegish obiektke salıstırǵanda rostlovchi tásir islep shıǵarıp teńsizlikti joǵatadı. Bunday sistema jabıq cikl boyınsha islep, jabıq sistema dep ataladı. Retleniwshi obiekttiń shıǵıwına datchik ornatıladı. Bul arnawlı apparat retleniwshi shamanıń házirgi ma`nisin qabıl etip, onı retlew sistemasındaǵı keyingi buwınlarǵa uzatıw ushın qolay bolǵan signalǵa ózgertiredi. Datchiklar ápiwayı (tikkeley tásir etiwshi) hám quramalı (tikkeley bolmaǵan tásir etiwshi) boladı. Bayqaǵısh element menen datchik bir bolǵan apparat tikkeley tásir etiwshi datchik esaplanadı. Tikkeley bolmaǵan tásir etiwshi datchiklarda bolsa bul elementler ózbetinshe jumıslanadı. Datchik islep shıǵarǵan retleniwshi shamanıń áyne ma`nisi haqqındaǵı maǵlıwmat avtomat retlegichning kiriwine keledi. Áyne waqıtta sol maǵlıwmat kórsetiwshi, jámlewshi (integrallaytuǵın ), kayd kiluvchi, signal beretuǵın yamasa kombinatsiyalasqan ekilemshi ólshew ásbapın kiriwine de keledi. Retlegish texnologiyalıq rejimdi saqlap turadı. Sistemada avtomatikalıq retlegish bolsa ekilemshi ásbaptıń bolıw shárt emes. Lekin avtomatlastırıwda adamdıń wazıypası ólshew ásbapları, retlegichlar hám atqarıw etiwshi mexanizmlerdiń jumısın baqlawdan ibarat bolǵanı ushın, ARTda kóbinese ekilemshi ólshew ásbapınan paydalanıw názerde tutıladı. YUqorida aytılǵanı sıyaqlı geyde, retlegichlar hám ólshew ásbapları bir korpusda islenedi, bunday retlegichlar ásbap túrinde boladı.

Avtomat retlegish quramına salıstırıw blokı kiredi. Bul datchik hám zadatchik signalların algebraik jıynash (integrallaw ) operatsiyasın atqaratuǵın apparat bolıp tabıladı. Salıstırıw blokı óziniń shıǵıwında áyne hám berilgen bahalar ayırmasına teń bahalı signaldı, yaǵnıy teńsizlik ma`nisin islep shıǵaradı. SHuning ushın, salıstırıw blokına keletuǵın signallardıń fizikalıq ózgeshelikleri birdey bolıw kerek.

Zadatchik - óziniń shıǵıwında retleniwshi shamanıń berilgen ma`nisine proporcional signal óndiriske mólsherlengen apparat. Biraq teńsizlik signalınıń quwatı, ádetde, atqarıw etiwshi mexanizmdiń rostlovchi organın háreketke keltiriw ushın kemlik etedi. SHuning ushın, avtomatikalıq retlegish arqalı ámelge asıriluvchi retlew nızamına muwapıq, bul signal kúshaytirilib dúzetiledi. Bul operatsiyanı kúsheytgish hám dúzetuvchi blok atqaradı. Retleniwshi shama menen kirisiw signalı ortasındaǵı funktsional baylanısıwǵa retlew nızamı dep ataladı.

Signal avtomatikalıq retlegichning shıǵıwınan atqarıw etiwshi mexanizm kiriwine keledi. Retlegichning buyrıq signalın ózindegi rostlovchi organdıń tiyisli signalına ózgertiriwshi apparat atqarıw etiwshi mexanizm dep ataladı.

Kórilgen bir konturlı ART ushın retlew sisteması konturınıń jabıq jaǵdayı xarakterli bolıp tabıladı. Bul sistemanıń taǵı bir ózgesheligi onıń detektorlaw qábiletine egaligi esaplanadı. SHuning ushın, retlew konturındaǵı, tásir tek bir yunalishda boladı.

Funktsional belgilerine kóre avtomatikalıq retlew sistemasındaǵı elementlerdi tómendegi gruppalarǵa bolıwı múmkin: 1) bayqaǵısh elementler; 2) datchiklar; 3) salıstırıw elementleri; 4) tapsırma bergich yamasa basqarıwshı elementler (zadatchik); 5) ózgertiriwshi elementler (qandayda bir fizikalıq ózgesheliklerge iye bolǵan signallardı ekinshi qıylı fizikalıq ózgesheliklerge iye bolǵan signallarǵa aylandırıwǵa mólsherlengen); 6 ) kúsheytgishler; 7) dúzetuvchi elementler (sistemanı talap etilgen dinamikalıq sapalar menen támiyinleydi); 8) atqarıw etiwshi elementler; 9 ) stabilizatorlar (sistemanıń jumıs waqtında berilgen fizikalıq shama terbelislerin stabillashga mólsherlengen); 10 ) signallardı uzatıw ushın xızmet etetuǵın bóliwlagichlar (túrli elementlerdi bir-birine izbe-iz jalǵawǵa mólsherlengen); 11) esaplaw elementleri (konkret texnologiyalıq máselelerin sheshiw hám belgili matematikalıq operatsiyalardı orınlawǵa mólsherlengen).

Tutınıw etiletuǵın energiyanıń túrine kóre avtomatikalıq retlew sisteması elementleri elektrik, pnevmatik, gidravlik hám kombinatsiyalasqan boladı. Avtomatikalıq sistemalardıń qásiyetleri olardıń elementleri qásiyetlerine baylanıslı.

Hár bir elementtiń ulıwma hám tiykarǵı xarakteristikası onıń ózgertiw koefficiyenti, yaǵnıy element shıǵıw úlkenliginiń kirisiw úlkenligine bolǵan qatnasına teń. Avtomatıka sistemalarınıń elementleri baha hám sapa ózgerislerin atqaradı. Baha ózgertiwler kúsheytiw, stabillash hám basqa koeffitsentlarni názerde tutadı. Sapa ózgertiwlerde bir fizikalıq shama ekinshisine ótedi. Bul halda ózgertiw koefficiyenti element bayqaǵıshlıǵı dep ataladı.

Avtomatıka elementiniń taǵı bir zárúrli xarakterkasi - element (kirisiw úlkenligi ózgeriwine baylanıslı bolmaǵan ) shıǵıw úlkenliginiń ózgeriwinen payda bolǵan ózgertiw qátesiniń bolıp tabıladı. Bul qatege sebep átirap -ortalıq temperaturasınıń támiyinlew kernewiniń ózgeriwi hám taǵı basqalar bolıwı múmkin. Element xarakteristikalarınıń ózgeriwi nátiyjesinde payda bolǵan qáte nostabillik dep ataladı. Birpara elementlerdiń kiriwi hám shıǵıw shamaları ortasında kóp bahalı baylanısıw bar. Buǵan qurǵaqlay súykelisiw, gisterezis hám basqalar sebep bolıwı múmkin. Bunday shamanıń hár bir kirisiw ma`nisine onıń bir neshe shıǵıw bahaları sáykes keledi. Bayqaǵıshlıq shegarasınıń bar ekenligi sol hádiyse menen baylanıslı. Kirisiw úlkenliginiń element shıǵıwı daǵı signalın sezilerli dárejede ózgertiw qábiletine iye bolǵan ma`nisi bayqaǵıshlıq shegarası dep ataladı. Avtomatıka elementleri bekkemlik menen de xarakterlenedi. Elementlerdiń sanaatda isletiliwinde óz parametrlerin jol qoyılǵan shegaralarda saklash qábiletine bekkemlik dep ataladı. Bekkemlik elementi proektlestiriw waqtında esaplanadı jáne onı islep shıǵarılǵannan keyin isletiw processinde sinaladi.

Obiekt xarakteristikaın ańlatıw ushın isletiletuǵın dinamikalıq bólindiler.

Obiektlerdiń matematikalıq modellerin analitik usılda dúziw qıyınlaw bolsa, eksperimental statistikalıq usıldan paydalanıw múmkin. Jumıstı ańsatlastırıw ushın obiektlerdegi dinamikalıq ózgeris qandayda bir tipik zvenoga (bólindine) uqsaslıǵı salıstırıp kóriledi.

Obiektten signaldı ótiwi onıń ózgesheligin belgileydi. Obiektti kiriwindegi signal ózgergende, shıǵıw signalınıń ózgeriwin kórip, oǵan ayriqsha baha hám mánis beriledi. Y = f [z (x) ]. Ilimpazlar obiektlerden signal ótiwine qaray, olardı tipik zvenolarga bolǵanlar. Ádetde zvenoni xarakteristikaın anıqlaw ushın beriletuǵın kirisiw degi signaldı bir neshe kóriniste beriw múmkin, ápiwayılastırılǵanda olardı 3-ga bolıw múmkin (súwret-75):

75- suwretde kórsetilgenlerden:

a - teksheli tásir (F-qıysıqlıq ), z - basqarıwshı parametr ma`nisin, mısalı sistema daǵı indikator kontsentratsiyası, teksheli etip jańa bahaǵa shekem ózgertiriledi hám shıǵıw ma`nisi «U» alınadı, indikatorning tolıq shıǵıw múmkinshiligın waqıt boyınsha ózgeriwi F - egriligi dep ataladı ;

b - impulsli tásir (C - qıysıqlıq ) itimallıq qısıqlıǵın ózgeriwi, kirisiw signal ma`nisin bir minutada ózgertirip dz- yaǵnıy delta funktsiya beriledi hám S- egriligi alınadı ;

v - sinosuidal tásir, kirisiw ma`nisi dz garmonik tebranma nizamlıqǵa tiykarınan beriledi, shıǵıw parametriniń amplituda hám fazası boyınsha ózgergen baha alınadı (chastotalı xarakteristika ).

Obiektler dinamikalıq kórsetkishlerine qaray belgili gruppalarǵa bólinedi. Onıń járdeminde obiektlerdi klassifikaciya qılıw ańsatlashadi. Tómende belgili túrdegi ápiwayı obiektlerge dúmpish berilgennen keyin F-qıysıqlıq kórinisi kórsetilgen.

76 -súwret.

Inertsiyasiz zvenoda kirisiw degi singal xesh qanday inertsiyasiz shıǵıwǵa o'zatiladi (76 -súwret). Ol jaǵdayda shıǵıw signalı kirisiw signalına proportsional, Y=kx, k- proportsionallıq koefficiyenti yamasa kúsheytiw koefficiyenti.

Obiektlerdiń keshigiw qásiyetleri

Bazi bir texnologiyalıq processlerde retleniwshi parametr ózgeriwi, oǵan berilgen dúmpish menen bir waqıtta emes, belgili waqıtqa keshikadi. YA'ni, turki berilgen waqıttan parametr ózgeraboshlagan waqıtqa shekem belgili waqıt ótedi. Bul bolsa obiekttiń keshigiw waqıtı esaplanadı. Taza keshigiw (transport ) hám ótiw procesi keshigiwi bar.

Ótiw procesi keshigiwine eki kólemli gidravlik ıdıstı mısal qılıw múmkin (súwret -85).

Taza keshigiwge iye bolǵan obiektlerde (súwret-85) parametrdiń ózgeriwi turkti berilgennen keyin belgili waqıt utgandan keyin (T) júz boladı (súwret - 86 ).



85-rasm. 86-rasm.