Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

2G  standartlari.  80-yilllarda  rivojlangan  davlatlarda  istiqbolli 
SHATlarni  qurish  tamoyillarini  jadal  o‘rganishga  kirishildi  va 
tarmoqlarning  makrosotali  topologiyali  va  35  kmgacha  radiusli 
sotalarli  bunday  tizimlarning  uchun  uchta  standartlari  ishlab  chiqildi 
(2.1- jadval):         
 
- GSM – umumiy yevropa standarti;  
- ADS (D – AMPS) – Amerika standarti;  
- JDS – yapon standarti.  
 
GSM  standarti  raqamli  HSATlari.  Raqamli  HSATlarni  900 
MGs  diapazonda  yaratilishini  ko‘zda  tutadigan  dunyodagi  ularga 
birinchi  standart  mikrosotali  tuzilmali  DCS  –  1800  (1800  MGs 
diapazoni)  HSAT  sandarti  asosiy  hisoblanadigan  va  hozirgi  vaqtda 
Yevropada qabul qilingan GSM standarti hisoblanadi. GSM  standarti 
hozirgi  vaqtda  Shimoliy  Amerikada  ham  1900  MGs  (PCS  –  1900) 
diapazonda ishlatilmoqda. 
 
 

---

86 
 
2.1- jadval  
Tarmoqlarning makrosotali topologiyali tizimlar standartlari 
Standartning 
xarakteristikasi  
GSM, 
DCS-1800,  
PCS -1900 
ADC 
JDS 
Ulanish usuli 
TDMA(VAUU) 
TDMA 
(VAUU) 
TDMA 
(VAUU) 
Chastotalarni surilishi 
200 kGs 
30 kGs 
25 kGs 
Tashuvchiga nutq 
kanallari sifati 
8 (16) 
3 
3 (6) 
Nutqni o‘zgartirish 
tezligi 
13 
kbit/s(6,5kbit/s) 
8 kbit/s 
11,2 
kbit/s(5,6 
kbit/s) 
Nutqni o‘zgartirish 
algoritmi 
RPE-LTP 
VSELP 
VSELP 
Umumiy uzatish 
tezligi 
270 kbit/s 
48 kbit/s 
42 kbit/s 
Ajratish usuli 
Chastota 
bo‘yicha sakrash 
Yonma-yon 
Yonma-yon 
Nutq kanaliga 
chastotalar ekvivalent 
polosasi 
25 kGs  
(12,5 kGs) 
10 kGs 
8,3 kGs; 
4,15 kGs 
Modulyatsiyalash turi 
0,3 GMSK 
π/4 DQPSK  π/4 DQPSK 
Talab qilinadigan 
tashuvchi/interferensi
ya (C/l) nisbati 
9 dB 
16 dB 
13dB 
Ishchi chastotalar 
diapazoni 
935-960 MGs 
890-915 MGs 
824-840 kGs  
869-894 kGs 
810-826 
MGs  
840-956 
MGs  
1429-1441 
MGs  
1447-1489 
MGs  
1453-1465 
MGs  

---

87 
 
1501-1513 
MGs 
Sotaning radiusi 
0,5-35 km 
0,5-20 km 
0,5-20 km 
 
         Yuqorida  ko‘rsatilgan  raqamli  HSATlardagi  standartlar  o‘z 
xarakteristikalari  bilan  farqlanadi,  lekin  ular  yagona  tamoyillar  va 
konsepsiyalarda  qurilgan  va  zamonaviy  axborot  texnologiyalari 
talablariga  javob  beradi.  GSMda  ishlab  chiqilgan  tizim  va  texnik 
echimlar  barcha  istiqbolli  raqamli  HSATlar  uchun  ishlatilishi 
mumkin. 
 SERT  tavsiyalariga  muvofiq  1980  yilda  GSM  standartidagi 
harakatdagi  aloqa  uchun  862  –  960  MGs  diapazondagi  chastotalar 
spektri  ajratilgan.  Binobarin,  harakatdagi  stansiyalar  uzatkichlari 
uchun 890 – 915 MGs va bazaviy stansiyalar uzatkichlari uchun 935 – 
960  MGs  chastotalar  spektri  ajratilgan.  GSM  standartida  tor  polosali 
VAUU  (NB  TDMA)  ishlatiladi.  Kadrning  tuzilmasida  har  bir  124  ta 
tashuvchilarda 8 ta vaqt pozitsiyalari mavjud bo‘ladi.  
Axborot paketi uzatilishining halaqitbardoshligini oshirish uchun 
navbatlashtirishli  blokli  va  o‘rama  kodlash  qo‘llaniladi.  Harakatdagi 
stansiyalarning  harakatlanishining  past  tezliklaridagi  kodlash  va 
navbatlash  samaradorligi  aloqa  seansi  jarayonida  sekundiga  217  ta 
sakrashlar  tezligida  ishchi  chastotalarni  sekin  qayta  ulanishi  (SFH) 
bilan  ortadi.  Shahar  sharoitlarida  radioto‘lqinlarning  ko‘p  nurli 
tarqalishi  o‘z  o‘rniga  ega,  ular  qabul  qilinadigan  signallarning 
interferension  so‘nishlariga  olib  keladi.  Bu  hodisa  bilan  kurashish 
uchun  impulsli  signallarni  16  mksgacha  vaqt  bo‘yicha  kechiktirishni 
o‘rtacha kvadratik og‘ish bilan tekislaydigan ekvalayzerlar ishlatiladi. 
Ishlatiladigan  sinxronlashtirish  tizimi  signalni  kechikishining 
233 mksgacha absolyut vaqtini kompensatsiyalashga imkon beradi, bu 
35 kmga teng sotaning maksimal radiusiga mos keladi. 
GSM 
standartida 
minimal 
chastotaviy 
surilishli 
gauss 
chastotaviy  manipulyatsiyalash  (GMSK)  ishlatiladi.  So‘zlashish 
signaliga  ishlov  berish  nuqtni  uzilishli  uzatilishi  yo‘li  (DTX)  bilan 
amalga  oshiriladi,  bunda  uzatkich  faqat  signal  bo‘lganida  yoqiladi, 
so‘zlashuv  pauzalari  va  yakunlanishida  uzatkich  o‘chiriladi.  Buning 
uchun muntazam impulsli qo‘zg‘atishli, uzoq vaqt oldindan aytishli va 
oldindan aytishli chiziqli kesimli kodlashli kodek (RPE/LTR –LTR – 

---

88 
 
kodek)  ishlatiladi.  Nutq  signalini  o‘zgartirishning  umumiy  tezligi  13 
kbit/sga teng. 
GSM standartida aloqaning maxfiyligini ta’minlash uchun ochiq 
kalitli  algoritm  bo‘yicha  shifrlash  (RSA)  qo‘llaniladi.  Umumiy  holda 
GSM  standarti  foydalanuvchilarga  umumiy  foydalanishdagi  telefon 
tarmoqlariga  (PSTN),  ma’lumotlarni  uzatish  tarmoqlariga  (PDN)  va 
xizmatlar  integratsiyalandigan  raqamli  tarmoqlarga  (ISDN)  ulanishli 
xizmatlarning  keng  diapazonini  taqdim  etadigan  tarmoqni  yaratishga 
imkon 
beradi. 
GSM 
standartining 
asosiy 
xarakteristikalari               
2.1-jadvalda keltirilgan.