Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

 
Muflliflar: R.R.Ibraimov, D.A.Davronbekov, М.O.Sultonova, 
E.B.Tashmanov, U.T. Aliyev. 
 
Taqrizchiлар:  
 
A.M.Nazarov  –  t.f.d.,  professor,  Islom  Karimov 
nomidagi 
TDTU 
“Radiotexnik 
tizimlar 
va 
qurilmalar” kafedrasi mudiri. 
 
N.T.Salimsakov 
– 
«Uzbektelekom» 
AK 
«UzMobayl»  filiali,  Toshkent  xududiy  bog’lamasi 
boshliq o’rinbosari 
 
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi  Toshkent axborot texnologiyalari 
universiteti, 2018  
 

---

3 
 
KIRISH 
 
Ma’lumotlarni uzatish tizimlarida ko‘plab turli xil texnologiyalar 
ishlatiladi,  so’ngi  vaqtda  ularning  soni  keskin  ortib  bormoqda. 
Ularning ichida  eng keng qo‘llaniladiganlari quyidagilardir: 
− 
elektr kabellar aloqa tizimlari (EKAT); 
− 
tolali optik aloqa tizimlari (TOAT); 
− 
yerning sun’iy yo‘ldoshlari (ESY) orqali aloqa tizimlari; 
− 
tor polosali va keng polosali yer usti radioaloqa tizimlari; 
− 
ochiq optik aloqa tizimlari. 
 Sanab  o‘tilgan  aloqa  tizimlari  kabelli  va  simsiz  tizimlar 
guruhlariga bo‘linadi [1-3]. 
Elektr kabelli aloqa tizimlari  taqsimlash tarmoqlarida (masalan, 
kabelli  televidenie  tizimlarida)  va  olis  masofali  aloqada  keng 
qo‘llaniladi, lekin xom-ashyo matyeriallarning yuqori narxi (rangli va 
qimmatbaho metallar), uncha katta bo‘lmagan o‘tkazish polosasi bilan 
bir  qatorda  kelajakda  bunday  tizimlarning  raqobatbardoshligini 
muammoli  qiladi.  Kabelli  tuzilmalarning  umumiy  kamchiliklari  yer 
yoki  suv  osti  ishlariga  bog‘liq  katta  qurilishi  vaqti,  tabiiy  ofatlar, 
vandalizm  va  terrorizm  tahdidlariga  uchrashi  va  o‘sib  borayotgan 
yotqizish  ishlarining  narxi  hisoblanadi.  Simli  tizimlarni  qurish 
bo‘yicha ishlarni sermashaqqat, ayrim joylarda, ayniqsa, shaharlarning 
tarixiy  joylarida,  qo‘riqlanadigan  hududlarda  yoki  murakkab  releyfda 
deyarli  amalga  oshirib  bo‘lmaydi.  Aholi  uchun  u  bilan  bog‘liq 
noqulayliklar,  transportning  ishlashini  buzilishi,  shikastlangan  yo‘llar 
va boshqa bo‘ladigan maummolar shundoq ham turli bosqichlar bilan 
muvofiqlashtirish  protseduralarini  murakkablashtiradi  va  iqtisodiy 
foydani kamaytiradi.