Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

8.2. Transport pog„onasi protokollari TCP, UDP, RTP 
 
 
TCP  (Transmission  Control  Protocol)  protokoli.  IP  tarmoqlarda 
transportlashni  ishonchliligini  oshirish  uchun  1974  yilda  datagrammani 
sifatli  etkazishni  ta‘minlovchi  transport  pog‗onasidagi  TCP  protokoli 
ishlab  chiqilgan.  TCP  protokoli  ulanish  uchun  mo‗ljallangan, 
shuningdek TCP paketi segment deb ataladi. 
 
UDP  (User Datagram Protocol)  protokoli – Internet tarmoqlarida 
transport protokolini boshqa namunasini o‗zida ifodalaydi. SHuningdek 
TCP  protokoli  singari,  UDP  protokoli  datagrammani  etkazishni 
ta‘minlaydi. Biroq oxirgi nuqtalar orasida ulanish o‗rnatilmagan rejimda 
ishlaydi. 
 
Sarlavxa  va  ma‘lumotlar  maydonidan  iborat  UDP  protokolini 
paketi,  UDP  datagrammasi  deyiladi.  UDP  protokoli  datagrammani 
ishonchli etkazishga moil emas, uning vazifasiga ma‘lumotlar uzatishni 
boshqarish va qabul qilishni tasdiqlash kirmaydi. 
 
Oxirgi bir necha yilda UDP protokoli Internet tarmoqlarida (Voice 
over IP, VoIP) so‗zlashuvni uzatishda keng qo‗llanilmoqda. 
 
RTP  (Real-time  Transport  Protocol)  transport  protokoli.  RFC 
1889  va  RFC  1890  yozilgan  real  vaqt  RTP  (Real-time  Transport 

---

 
 
 
 
Protocol)  transport  protokoli,  real  vaqtda  uzatiladigan  ma‘lumotlarni 
ikki  tomonlama  etkazish  xizmatini  ushlab  turadi,  masalan  interaktiv 
audio  va  video  trafiklarni.  RTP  protokoli  foydali  yuklama  turini 
identifikatsiyasini,  paketlar  ketma-ketligini  raqamlash,  vaqt  belgisini 
qo‗yish  va  etkazishni  nazorat  qilishni  ta‘minlaydi.  Protokolda  quyidagi 
funksiyalar ko‗rib chiqilgan: 
-  xatolikni aniqlash; 
-  axborotni ximoyalash; 
-  tarmoqda paketni kelish vaqtini nazorat qilish; 
-  kodlash sxemasini identifikatsiyalash; 
-  etkazishni nazorat qilish. 
RTP  protokoli,  RTP  protokoli  uchun  boshqaruv  axborotni  davriy 
taqdim  etuvchi  RTCP  (RTP  Control  Protocol)  protokoli
  VoIP  seansi 
ishtirokchilariga 
boshqarish 
paketlarini 
uzatishni 
ta‘minlaydi. 
Protokolning  asosiy  vazifasi  RTP  protokoli  bilan  ushlab  turiluvchi 
xizmat  ko‗rsatish  sifati  satxi  xaqida  ishtirokchilarni  xabardor  qiladi. 
RTCP protokoli uzatilgan va yo‗qolgan paketlar soni, ushlanib qolish va 
djitter qiymati xaqida axborotni yig‗adi. 
Turli  arxitekturaga  ega  tarmoqlar  orasida  paketlarni  uzatishni  IP 
stekini asosiy protokoli ta‘minlaydi. IP datagrammali protokol paketlarni 
ishonchli  uzatishni  kafolatlamaydi.  Biroq  ko‗pgina  tarmoqlar  orqali 
ma‘lumotlar  uzatishda  o‗tkazish  qobiliyatini  oshiradi.  Shuningdek 
tarmoq satxida quyidagilar qo‗llaniladi:  
-  ICMP  (Internet  Control  Message  Protocol)  diagnostik  protokol, 
xatoliklar  va  uzatishdagi  uzilishlar  xaqida  tarmoq  bog‗lamalariga 
axborot uzatadi; 
-  adreslar  muammolarini  echish  protokollari:  ARP  (Address 
Resolution  Protocol)  tarmoq  bog‗lamasining  fizik  adresiga  (MAC 
– stansiya adresi) IP adresni o‗zgartiradi; RARP (Reverse Address 
Resolution Protocol) teskari funksiyani bajaradi, ya‘ni MAC adres 
yordamida  IP adresni aniqlaydi.