Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

7.10. Xizmat ko„rsatish sifati bilan bog„liq bo„lgan muammolar 
 
Umumiy xolda muammolar ikkita kategoriyaga ajraladi: 
-  Tarmoq bilan bog‗liq bo‗lmagan; 
-  Tarmoq bilan bog‗liq bo‗lgan. 
Tarmoq bilan bog‗liq bo‗lmagan muammolarga quyidagilar kiradi: 
O‘ta  yuklangan  serverlar  (masalan,  Web  yoki  pochta), 
foydalanuvchilar  ulanishni  olishga  urinish.  Bu  xolda  QoS  yaxshilashni 
umumiy yo‗nalishi serverlarni modernizatsiyalash xisoblanadi yoki ular 
orasida yuklamani optimal ajratishli qo‗shimcha serverlarni qo‗llash.   
Tarmoq  ishini  xatoliklari.  Marshrutizatorlar  va  kommutatorlarni 
konfiguratsiyalash  jarayonni  murakkab  va  tasdiqlangan  xatoliklari 
xisoblanadi. Masalan,  marshrutizatsiyalash  muammosiga olib keladigan 
xatolik tufayli IP-adresni dublikat konfiguratsiyasi tuzilishi mumkin.  
Tarmoq bilan bog‗liq bo‗lgan muammolar: 
Qurilmalar  muammosi.  Marshrutizatorlar  va  kommutatorlar 
sekundiga  million  paketlarni  qayta  ishlash  uchun  zarur  bo‗lgan 
murakkab qurilma va dasturiy ta‘minlangan murakkab tizim xisoblanadi.   
Ulanish  tarmog‘ini  o‘tkazish  qobiliyatini  kamchiligi.  Ekonomik 
tomondan  xar  doim  past  tezlikli  ulanish  kanallari  (masalan,  dial-up 
bo‗yicha)  va  o‗ta  yuklangan  kanallar  mavjud.  Berilgan  muammo 
ko‗rinishi uchun texnik echim oddiy va tushunarli: 
-  o‗tkazish qobiliyatini qo‗shish; 

---

 
 
 
 
-  keyingi  qayta  ishlash  uchun  trafik  klassifikatsiyasi  va  uni  turli 
markirovkasi, 
ya‘ni  trafikni  ko‗paytirish  (policing)  va 
chegaralashni (shaping) qo‗llab.  
Ba’zi  kanallarni  o‘ta  yuklanganligi  sababli  trafikni  notekis 
taqsimlanishi.  Bu  magistrallarda  QoS  bilan  bog‗liq  muammolarni 
umumiy  sababi.  Bunday  o‗ta  yuklangan  kanallar  paketlarni  katta 
ushlanib  qolish  vaqtiga,  djitter  yoki  paketlarni  yo‗qolishiga  sabab 
bo‗ladi.  Tarmoqda  bunday  «issiq  nuqtalar»  sababi  quyidagilar  bo‗lishi 
mumkin: 
-  kutilmagan xolatlar, tola uzilishi yoki qurilmani rad etishi; 
-  trafik  modelini  o‗zgarishi.  Magistralda  qo‗shimcha  o‗tkazish 
oralig‗i  xar  doim  kerakli  vaqtda  va  kerakli  joyda  etarlicha 
bo‗lmasligi  mumkin.  Masalan,  Web  saytga  kutilmagan  ulanish 
yoki  multimediali  trafikni  rejalashtirilmagan  uzatish  ba‘zi  bir 
kanallarni o‗ta yuklanishiga sabab bo‗lishi mumkin. 
Yuqorida  ko‗rib  chiqilgan  muammolarni  echimlariga  yo‗nalshni 
ko‗rib chiqamiz.  
Birinchi qadam: tarmoqni tartibli xolatga keltirish. Boshida odatda 
tarmoq  yaxshi  loyixalashtiriladi  va  zaxiralanadi.  Qandaydir  vaqtdan 
keyin  tez  va  yaqinlashgan  echimlar  tufayli  muammolar  yig‗iladi. 
Shuning  uchun,  doimiy  ―tozalash‖  olib  borilishi  kerak,  bunda 
nosozliklarni aloxida nuqtalari va tor joylari bartaraf etilishi kerak. Mos 
kelgan joylarga o‗tkazish qobiliyati shunday qo‗shilishi kerakki, xattoki 
kanallar  va  keskin  marshrutlarni  rad  etishi,  tarmoqni  ortiqcha 
yuklanishiga olib kelmasligi kerak. Bu IP – tarmoqda QoSni ta‘minlash 
uchun kerak bo‗lgan zarur va foydalidir.  
Ikkinchi  qadam:  trafikni  sinflarga  bo‘lish.  Xizmat  ko‗rsatishni 
uchta sinfi tavsiya etiladi: 

 premium (Premium); 

 kafolatlangan (Assured); 

 eng yaxshi urinish (Best effort). 
Premium-xizmat  ko‗rsatish  kichik  ushlanib  qolish  va  kam  djitterli 
ishonchli xizmat ko‗rsatishni ta‘minlaydi. Rael vaqtdagi trafik (masalan. 
vodeokonferensiya) va trafik yo‗qotishlarga moil (masalan, finansli yoki 
tarmoqni  boshqarish  trafigi),  shuningdek  qandaydir  xizmat  ko‗rsatish 
foydasiga olinishi mumkin. 
Assured-xizmat 
ko‗rsatish 
ishonchli 
xizmat 
ko‗rsatishni 
ta‘minlaydi. Virtual shaxsiy tarmoqlarni (Virtual Private Network, VPN) 

---

 
 
 
 
noreal  vaqtdagi  trafigi  shunday  xizmat  ko‗rsatishdan  ustun  chiqishi 
mumkin. 
Best effort xizmat ko‗rsatish – ananaviy Internet-xizmat ko‗rsatish.  
Uchinchi  qadam:  Premium  trafikni  ximoyalash  va  trafik 
injiniringi.  Tavsiya  etilayotgan  yo‗nalishda  belgilash  bo‗yicha  ko‗p 
protokolli  kommutatsiya  (Multiprotocol  Label  Switching,  MPLS) 
ximoyalash va trafik injiniringi uchun qo‗llaniladi. 
Trafikni  ximoyalash.  Avval  tarmoqda  belgilash  bo‗yicha 
kommutatsiyalash  yo‗li  konfiguratsiyalanadi  (Label  Switched  Path, 
LSP).  Xar  bir  kiruvchi  marshrutizator  chiquvchiga  nisbatan  ikkita 
LSPga ega. Birinchi LSP – Premium  trafik uchun qo‗llaniladi, ikkinchi 
LSP  -  Assured  va  Best  effort  trafik  uchun  birgalikda  qo‗llaniladi. 
Premium  LSP  tez  qayta  marshrutizatsiyalash  ruxsatiga  ega.  Tez  qayta 
marshrutizatsiyalashni  asosiy  g‗oyasi,  kanal,  marshrutizator  yoki 
ko‗pgina  kanallar  va  marshrutizatorlardan  iborat  segment  yo‗li  uchun 
konfiguratsiyalashdan oldin LSP vaqtli ulanish mavjudligidadir, bunday 
kanal,  marshrutizator  yoki  segment  yo‗li  ximoyalangan  segment 
deyiladi.