Texnologiyalari komiteti tashkent informatsiyaliq texnologiyalari universiteti no

I
1
M
vr

n
2
S
5−su’wret Asinxron dvigateldin’ jumis xarakteristikalari sizilmalari 
(M
0
– mexanikaliq joytiwlar momenti) 
2. Sinxron mashinalar 
 
Sinxron mashinalar ha’m dvigatel, ha’m generator rejimlerinde islewi 
mu’mkin. Bul mashinalardin’ apzalliqlari sonda olarda barshe protsessler sinxron 
(n
1

n
2
) tezliklerde bolip o’tedi, yag’niy rotordin’ aylaniwlar sani stator magnit 
maydani aylaniwlar sanina ten’, yag’niy dvigatel ushin n
1
=n
2
=60

/p baylanisliliq 
orinlanadi (

-ta’miynat tarmag’i chastotasi), sirtqi aylandiriw deregi arqali 
aylandirilatug’in generator ushin shig’is birligi bolsa islep shig’arilatug’in EJKnin’

=pn/60 (n- rotordin’ aylaniw tezligi) chastotasi xizmet qiladi.. 
M
АЙЛ
M
АЙЛ.МАХ
cos φ
1
М
0
 
cosφ
1
 
η 
M
вр
 
S 
η 
n
2
 
I
1
 
P
2
 

---

21 
Sodan kelip shig’ip, bunday mashinalar sinxron mashinalar delinedi. Sinxron 
generator barshe elektr mashinalar siyaqli stator ha’m rotordan ibarat. Sinxron 
generatorlardin’ bir neshe tu’rleri bar. Olardan birinshisinde aniq ko’rinetug’in 
polyuslari statorda, u’sh fazali katushkalari bolsa rotor kanallarg’a jaylastiriladi. Ol 
jag’dayda stator elektrotexnikaliq polat plastinalardan jiynaladi, polyuslarg’a bolsa 
qo’zg’altiw katushkasi oraladi, ol o’zgermeli toktan ta’miynlenedi ha’m mashinada 
ku’ndelikli magnit ag’imin payda qiladi (1−su’wret). 
Rotor faza rotorli asinxron mashinalardag’i siyaqli jasaladi, yag’niy onda 
kanallar oyiladi ha’m og’an o’z ara 120
0
qa su’rilgen ha’m ko’binshe juldiz 
sxemada jalg’anatug’in u’sh katushkadan ibarat u’sh fazali katushka jaylastiriladi. 
Katushkalar aqirlari uliwma noqatqa, baslari bolsa rotor valina bekitilgen ha’m bir-
birlerinen izolyastiyalang’an u’sh halqalarg’a jalg’anadi. Ha’r bir halqa statorg’a 
bekitilgen qo’zg’almas shetka menen sirpanma kontakt payda qiladi. Bul shetkalar 
arqali rotor katushkalarinan ju’klemege EJK uzatiladi (2-su’wret). Elektr 
mashinalarda EJK indukstiyalanatug’in bolek yakor delinedi. Bul jag’dayda yakor 
rotor esaplanadi.
1-su’wret Sinxron generatordin’ islew prinstipi 
Generatordin’ islew prinstipi to’mendegishe: 
Ku’ndelikli magnit (yaki qo’zg’atiw katushkasi payda qilatug’in 
elektromagnit) polyuslari arasina u’sh fazali katushkalar sistemasi jaylastiriladi 
ha’m sirtqi aylandiriw deregi ja’rdeminde aylandiriladi. Katushkalar ku’ndelikli 
magnit maydaninda ha’reketlengeninde olarda fazasi 2

/3 ge, yag’niy dawirdin’ 
1/3 bo’legine su’rilgen EJK payda boladi. Bu EJK nin’ chastotasi 

=pn/60, bul 
jerde n=const bolg’aninda, chastota ha’m f

const boladi. Sanaat chastotasin f

50 
Gst aliw ushin n

3000 ayl/min tezlikti uslap turiw kerek boladi.