|
Ogʻzaki bayon qilish usuli ikki shaklda mavjud boʻlishi mumkin:
1. Monologik bayon qilish. Bunda faqat oʻqituvchi gapiradi, oʻquvchilar esa
uning nutqini idrok etib, anglab oladilar. Qoʻl mehnati darslarida u tushuntirish va
hikoya qilish, instruktaj koʻrinishida boʻladi.
2. Mavzuni muammoli bayon qilish. Bu oʻqituvchi va oʻquvchilarning
oʻzaro yaqinlashuvini keltirib chiqaradi.
Hikoya qilish dastur matnini jonli va oʻquvchilar tushuntirilayotgan
narsalarni qanchalik oʻzlashtirayotganliklarni aniqlash maqsadida ularga savollar
berish bilan murojaat etish maqsadga muvofiqdir. Hikoya aslida bajarilgan ishlar,
namunalar, rasmlarni koʻrsatib qilinsa ancha tushunarli boʻladi. Bu oʻrinda
tushuntirayotganingda koʻrsat va tushuntir, degan qoida bajariladi. Yangi mavzuni
bayon qilishda, oʻquvchilar bir xil emasligini nazarda tutish lozim. Tushuntirishda
boʻsh oʻzlashtiruvchilarga alohida eʼtibor berish lozim. Hikoya qilish jarayonida
ularning idroklarini faollashtirish maqsadida tushuntirilayotgan mavzu yuzasidan
ularga 1–2ta savol berish mumkin.
Oʻqituvchi hikoyasi quyidagi talablarga javob berishi kerak
:
mazmunga koʻra;
bayon etilishiga koʻra;
material qiziqarli va oʻquvchilarning fikrini faollashtiradigan;
hikoya oʻqituvchi oʻquvchilar tushunchalariga asoslanishi lozim;
41
hikoya jarayonini oʻquvchilar yaxshiroq tushunib olishlari uchun
koʻrgazmali qurollar – tikuvchilik, rasmlar va boshqa vositalardan foydalanishi
muhim ahamiyatga egadir.
Qogʻoz va karton faqat polegraf sanoatidagina emas, balki xalq xoʻjaligining
hamma tarmoqlarida ham keng qoʻllaniladi. Hozirgi kunda ishlab chiqarish
sanoatida qogʻoz va kartonning 200 ga yaqin turi ishlab chiqarilmoqda.
Turli xil qogʻozlardan kitoblar, oynomalar, roʻznomalar chiqarish uchun
foydalanilishini barcha oʻquvchilar yaxshi biladilar. SHuning uchun ham
texnologiya taʼlimi darslarida oʻqituvchi oʻquvchilarning diqqat eʼtiborini ular
foydalaniladigan qogʻozning turmushda tez-tez uchraydigan va qoʻl mehnati
darslarida ishlatiladigan turlariga jalb qilib borish lozim.
Bu qogʻozlarning turlari quyidagilardan iborat:
Roʻznomalar qogʻozi – eng koʻp tarqalgan qogʻoz turlariga kiradi.
Sifatiga koʻra unchalik pishiq emas, namlikni, yelimni tez oʻziga singdiradi.
Yozuv qogʻozi – sathi silliq, yelim singdirilgan, namlikni kamroq singdiradi.
Narsalarni ixtiro qilishda, muqovalashda, kartondan yasalgan narsalarni
yelimlashda juda qulaydir.
Chizmachilik qogʻozi – eng pishiq va qalin qogʻozdir. Lattadan
tayyorlashadi, uning oliy navi qoʻlda qoʻyiladi. Undan bayramlar uchun qiziqarli
niqoblar tayyorlashda foydalaniladi.
Rasm qogʻozi – 2-nomerli boʻlib, sellyulozadan tayyorlanadi. Oliy naviga 25
foiz latta qoʻshiladi. CHizmalar chizishda shuningdek qoʻl mehnati darslarida
foydalaniladi. Rangli va jiloli qogʻoz mehnat darslarida keng qoʻllaniladi. Turli xil
rangda muqovalash ishlarida foydalaniladi va turli xil rangda qogʻozlar toʻplami
chiqariladi.
Yelimlangan qogʻoz – jilo berilgan qogʻoz boʻlib, bir tomoniga yelim
surtilgan. Mehnat darslarida ishlatish juda qulay materialdir. Rangli jild qogʻozi
turli ranglarda boʻlgan, jilo berilgan rangli qogʻozning oʻrnini bosa oladi. Qoʻl
mehnati darslarida koʻp ishlatiladi. “SHagrenʼ naqshdor” qogʻozi –
42
muqovasozlikda
va
tayyor
narsalarning
ustidan
yopishtirishda,
archa
oʻyinchoqlarini yasashda foydalaniladi.
Gul qogʻoz – rangli va guli turlicha boʻlib muqovalashda, narsalarning
ustidan yelimlash, bezash ishlarida keng foydalaniladi.
Millimetrli qogʻoz – sathi bosma tur shaklida tayyorlanadi.
Filtr qogʻoz – yelimlanmagan qogʻoz.
Karton qogʻozi – deb 1 kv. metr 250 grammdan ortiq boʻlgan qogʻozga
aytiladi. Kartonlarning turlariga taʼrif beradigan boʻlsak. Oq karton –uni qirqish
oson. Oʻzi unchalik pishiq emas, tez sinadi. Bu karton yelimni koʻp shimadi,
(koʻpincha yelimdan shishadi ham). Undan mayda narsalarni muqovalashda
foydalaniladi.
Sariq karton –oq kartonga koʻra pishiqroq, egiluvchan, yaxshi qirqiladi.
Yelimdan shishmaydi. Turli ishlarda foydalaniladi. Kul rangli karton –oq va sariq
kartondan pishiqroq, qirqish qiyin. Kartonning bu navidan oʻta pishiqlikni talab
qiluvchi narsalar tayyorlanadi.
Rangli karton – bu yupqa egiluvchan sathiga turli rangda jilo berilgan.
Ishlov berish oson va koʻrinishi chiroyli. Undan hajmi kichik narsalar, papkalar,
muqovalar tayyorlash maʼqul. Uning ustidan boshqa narsa yopishtirishga hojat
boʻlmaydi.
Boshlangʻich sinflarda qoʻl mehnatga oʻrgatish qogʻoz va karton turlaridan
tashqari quyidagi ish turlariga boʻlinadi.
Turli materiallar bilan ishlash;
gazlama bilan ishlash
Loyihalash va modellash ishlari.
qishloq xoʻjalik ishlari.
a) Applikatsiya va mozaika ishlari.
B) loy va plastilin bilan ishlash
V) tabiat materiallari bilan ishlash.
Bu ish turlarini barchasi boshlangʻich sinflarda qoʻl mehnati jarayonida
oʻquvchilardagi kasb tanlash ishlariga qaratilgan.
43
Savol va topshiriqlar:
1. Mehnat darsida qanday metodlardan foydalanish lozim?
2. Qoʻl mehnatida qaysi usuldan foydalaniladi?
3. Mehnat tarbiyasi deganda nimani tushunasiz?
4. Mehnat darsida qanday muammoli oʻqitish metodlari bor?
Do'stlaringiz bilan baham: |
