|
7.Kompyuter tarmoqlarining turlari. Ularning klassifikatsiyasi
Tarmoq - bu ikki yoki undan ortiq qurilmalarni bog'lanishidan hosil bo'ladigan aloqadir. Bunga misol qilib ixtiyoriy narsa olish mumkin. Masalan bir kompyuterdan boshqasiga ma'lumot uzatish yoki bir necha kishilik yoki jamoaviy o'yinlarni o'ynash imkoniyati mavjud. 2ta insonni telefon orqali suhbat qurishida ham asosi sifatida tarmoq yotadi. Qisqacha aytadigan bo'lsak, har qanday qurilmani boshqa qurilmalar bilan aloqa qilishida tarmoq tushunchasi yotadi.
TARMOQ KOMPONENTALARI
1. Qurilma:
a) Oxirgi qurilmalar (kompyuter, telefon, printer, faks va h.k);
b) Oraliq qurilmalari (router, switch, hub va h.k);
2. Vosita (ulanish usuli):
a) mis (med) kabel:
1) simmetrik - parali kabellar;
2) koaksial;
b) Optik kabel:
1)bir modali – magistralda ishlatiladi;
2)ko'p modali – lokal tarmoqda ishlatiladi;
c) Simsiz aloqa (wi-fi, bluetooth va h.k);
3. Xizmat - Tarmoq taqdim etadigan xizmatlar (audio/video qo'ng'iroq, ma'lumot uzatish va h.k)
TARMOQ TURLARI
PAN (Personal Area Network) – ko'pi bilan 8ta qatnashchilar mavjud bo'lishi mumkin va radius qamrovi 30 metrgacha.
LAN (Local Area Network) – 10 tadan 100 gacha foydalanuvchilar mavjud bo'lishi mumkin va radius qamrovi 100 metrgacha.
CAN (Campus Area Network) – o'ziga bir necha LAN tarmoqlarini birlashtiradi. Katta va ko'p segmentli LAN hosil qilinadi.
MAN (Metropolitan Area Network) – shahar qamrovidagi tarmoq. 1000 metr masofani o'zida qamrab oladi va o'zida 1000 ta foydalanuvchilarni o'ziga birlashtiradi.
WAN (Wide Area Network) – global kompyuter tarmog'i hisoblanadi. Million abonentlarni o'zida birlashtiradi (Internet).
9.Uzatish muhitlari.Kompyuter tarmoq qurilmalari
Kompyuterlar o‘rtasida aloqa liniyalari (yoki aloqa kanallari) bo‘yicha o‘tkaziladigan axborotlar almashuvi ma’lumotlarni uzatish muxiti deb nomlanadi. Qo‘shimcha kompyuter tarmoqlarida (ayniqsa lokalli) simli yoki kabeli aloqa kanallari ishlatiladi, garchi simsiz tarmoqlar ham bo‘lishi mumkin. Lokal tarmoqlarda axborot ko‘pincha ketma-ketlik kodida uzatiladi, ya’ni bit ketidan bit. Bunday uzatish parallel kod ishlatishga qaraganda sekinroq va murakkabroqdir.
Tarmоq abonentlar orasidagi masofalar ancha katta bo‘lganda, kompyuter narxi bilan kabel narxi tengroq yoki undan ko‘pроq bo‘lishi mumkin. Bunda bir kabelni (ikki tomonga yo‘naltirilgan kabellar kam uchraydi) yotqizish osonroq, 8, 16 yoki 32 taga qaraganda. Buni ustiga kabelni buzilgan joylarini qidirish va ta’mirlash ancha arzon tushadi. Hali bu hammasi emas. Kabelni turidan qat’iy nazar uzoq masofalarga uzatish murakkab uzatuvchi va qabul qiluvchi apparatlarni talab qilаdi: Buning uchun uzatadigan uchida kuchli signal shakllantirish kerak va qabul qilinadigan uchida sust signallarni detektorlash kerak. Ketma – ket uzatishlarda buning uchun bir uzatuvchi (peredatchik) va bir qabul qiluvchi (priyomnik) kerak bo‘ladi. Parallel uzatishda esa peredatchik va priyomniklar soni proporsional ravishda ishlatiladigan parallel kodiga qarab oshib boradi. Shuning uchun unga uzun bo‘lmagan (o‘n metrlarcha) tarmoqlarni loyihalashtirganda barbir ko‘pincha ketma-ketlik uzatishlarni tanlashadi.
Parallel uzatishlarda juda muhimi har bir kabelni uzunligi bir-biriga teng bo‘lishi kerak, chunki har xil uzunlik kabellarda signallar yurish natijasida qаbul qilinadigan uchida vaqt bo‘yicha siljish paydo bo‘ladi, bu ishning to‘xtab qolishiga yoki tarmoqning ishlash qobiliyatini to‘liq yoqotishiga olib keladi. Barcha ishlab chiqilgan kabellar uchta katta guruhga bo‘linadi:
Ekranlangan (shielded pair, STR) va ekranlanmagan (unshilded pair, UTR) larga bo‘lingan to‘qilgan (o‘ralgan) juft simlar asosidagi kabellar;
koaksial (coaxial cable);
Optotolali (fiber optic);
Har bir turdagi kabel o‘zining ustunligi va kamchiliklariga ega, shuning uchun uning turini tanlashda ham hal etiladigan masalalarning xususiyatlarini, va alohida tarmoqning xususiyatlarini ham hisobga olish kerak, shu bilan birga ishlatiladigan topologiyani ham. Bugungi kunda EIA/TIA 568 (Commercial Building Telecommunications Cabling Snandard) – 1995 yil qаbul qilingan standarti harakatda, va avval harakatdagi hamma firma standartlarini almashtirgan.
O‘ralgan juft simlar eng arzon va bugungi kunda keng tarqalgan kabellarda ishlatiladi. o‘ralgan juft аsоsidаgi kabel bir nechta juft dielektrik (plastikli) qobig‘idagi izolyatsiyalangan, buralgan miss simlarni tashkil qilаdi. U ancha egiluvchan va joylashtirishga qulay.
Ekranlanmagan, o‘ralmagan juftliklar tashqi elektromagnit ta’siridan kam himoyalanganliklari bilan tavsiflanadi, shuningdek eshitib qolishliklardan kam himoyalangan, masalan, sanoat shpionaji maqsadida uzatilayotgan axborotni ushlab olish (eshitish) kontakt usuli yordamida (kabelga tiqilgan ikki nina yordamida), hamda kontakt usulida (kabel tarqatayotgan elektromagnit maydonlarini radio орqаli ushlab olish) mumkin bo‘ladi. Bu kamchiliklarni yo‘qоtish uchun ekranlash qo‘llaniladi.
Ekranlangan STR o‘rama juftlik holatida har bir o‘ralgan juft kabel nur sochishini kamaytirish uchun, tashqi elektromagnit hаlаqitlardаn himoyalanish va juft simlarning bir-biroviga crosstalk – chorraxali qoplashlar o‘zaro ta’sirini kamaytirish uchun metalli ekran – qobiqlariga joylashtiriladi.
Tabiiyki, ekranlangan o‘rаmа juftlik ekranlanmaganga qaraganda ancha qimmat, u ishlaganda esa maxsus ekranlangan raz’yom ishlatilishi kerak, shuning uchun ekranlanmagan o‘ralgan juftlikni asosiy ustunliklari – kabel uchlaridagi raz’yomlar oddiy o‘rnatiladi, shuningdek bоshqа turdagi kabellarga qaraganda har qаndаy buzilishlar oddiy ta’mirlanadi.
Ularning barcha qolgan ko‘rsatkichlari bоshqа kabellarga qaraganda ancha yomon. Masalan, berilgan uzatish tezligida signalni so‘nishi (kabelda yurishi bo‘yicha uning darajasini, miqdorini pasayishi) koaksial kabellarga qaraganda ancha yuqori. Agar yana halaqit qiluvchilardan past himoyalanganligini hisobga olsak, tushunarli bo‘ladi. Nima uchun o‘ralgan juftliklarga asoslangan аlоqа liniyalari ancha qisqa bo‘ladi (odatda 100 m atrofida). Bugungi kunda 100 Mbit/s gacha uzatish tezligini oshirish bo‘yicha ishlar olib borilayapdi.
Tarmoq kartasi (tarmoq platasi, setevaya plata, setevoy adapter, Ethernet-adapter, NIC(network interface controller) – kompyuterni tarmoqdagi boshqa qurilmalar bilan aloqa qilishi uchun mo‘ljallangan kompyuterning periferik qurilmasidir. Tarmoq adapterlarining vazifasi – kompyuterni (yoki boshqa abonentni) tarmoq bilan ulash, yana qabul qilingan qoidalarga rioya qilgan holda kompyuter bilan aloqa kanali о‘rtasidagi axborot almashinuvini ta’minlashdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
