Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Tortqich va tut qich. 
Tortqich (1) parchin mix 
о‘tkazilgandan sо‘ng par chinlanadigan qismlarni bir-
biri ga jips lash uchun ishlatiladi. Uning uchi parchin 
mix sterjeni kiradigan qilib parma langan bо‘ladi. 
Par chin mix о‘tka zilgan birikmani tutqich (2) ustiga 
о‘rnatib bolg‘alab, kallaklashdan oldin tortqich bilan 
tortib jipslab olinadi.
Tutqich va ez gich. 
Tutqich (2) uchida parchin 
mix kallagiga mos sfe rik о‘yiqchasi bо‘l gan, bolg‘a-
lash vaqtida kallakni ezilishdan saqlay digan taglik 
ta yan chdan iborat bо‘lib, sandon vazifa sini о‘taydi. 
U tiskiga yoki maxsus ta yanchlarga о‘rnatiladi. 
Qisqich ning ish qismida parchin mix kalla giga mos 
о‘yiq chasi bо‘lib, xomaki bolg‘alash yо‘li bilan hosil 
qilingan kallakni 
ezib (3), biriktiruvchi 
kal lak hosil qilishda 
ishla tiladi. 
Bolg‘alash.
Par chin lashda, kо‘pin cha, kvad rat 
muxrali bolg‘alar (4) ishla tiladi. 
Bukish mos lama lari.
Tunuka soz likda tunu-
ka larni tо‘ g‘rilash, bukish, choklash kabi ishlar 
a) b)
1
2
3
2
4
1 
2 3
4 
5 6

---

60
60
baja ri ladi. Bunda bolg‘alash ishlari yog‘och tо‘qmoq 
bilan baja riladi. Metall bolg‘alar bilan bolg‘alashda 
tunu kalar ezilib, iz hosil bо‘ladi, bu yum sifati buziladi. 
Tunukalarni qi yish, ular ning qalin-yup qa ligiga qarab 
das taki va stul qaychilari bilan olib bori ladi. Bukish ishlarini bajarishda qanday 
shaklga keltirili shiga qarab uchburchak (a), kvad rat (b), yumaloq (d) va boshqa 
turli xil moslamalardan ham foydalaniladi. 
4. Kavsharlash va payvandlash asboblari
Buyum tayyorlashda biriktirishning kavsharlash usulidan ham foydalaniladi. 
Kav shar lashda qismlar kavshar deb ataluvchi maxsus metall qotishmalar bilan ajral-
maydi gan qilib biriktiriladi.
Kavsharlash turli xil koviya (kavsharlagich)lar bilan bajariladi (70-rasm).
Metall buyumlarni qizdirib pay vandlash 2 xil usulda amalga oshiriladi.
1. Metallni elektr yoyi yor da mida qо‘lda payvandlash (71-rasm). 
2. Gaz alangasida payvandlash (72-rasm).
d)
a) bolg‘asimon 
b) tо‘g‘ri 
d) elektr