Texnologiya ta’limi praktikumi fanidan o’quv uslubiy majmua

Birikmasiz to’g’ri burchak shaklidagi buyumlar tayyorlash texnologiyasi.
Kesish - yog’och materiallardan zarur o’lchamli va shaklli detallar yasashning asosiy usulidir. Kesish jarayonida ponasimon keskich yog’ochga o’yib kirib yog’och tolalarini kesadi va ular orasidagi bog’lanishni buzib, yog’ochning ma’lum qatlamini kesib qirindi hosil qiladi. Yog’ochni qirindi ajratmay kesish ham mumkin: masalan, payrahaning yaroqsiz qismini kesganda yoki payrahani qaychi bilan qirqqanda qirindi chiqmaydi.
Energiyani kam sarflab, jihozni yuqori unum bilan ishlatib. yog’ochga talab qilingan darajada sifatli ishlov berish uchun kesish sharoitini to’g’ri tanlay bilish, buning uchun esa dastlab mazkur jarayonning mohiyatini tushunib olish zarur.
Keskich qismlari. Kesishdagi sirtlar va burchaklar
Yog’ochni kesib detal yasash uchun konstruksiyasi jihatidan xilma-xil bo’lgan keskich elementlari: bir keskichli (pichoqlar), bir necha keskichli (frezalar) yoki ko’p keskichli (arralar) asboblar ishlatiladi.
Raxlar keskichning qirralaridan tashkil topgan; old kesish raxi (keskichning tig’i) bo’lib hisoblanadi. Keskichning eni material enidan torroq bo’lsa, old raxgina emas, balki yon raxlar ham kesish tig’lari bo’lishi mumkin. Bu holda materialni kesishda old bilan birga yon raxlar ham ishtirok etadi.
Kesish jarayonida zagotovkaning quyidagi sirtlari farq qilinadi:
- ishlov beriladigan sirt (1) dan yo’nilayotgan yog’och qatlami bitta (keskich ilgarilama harakatlanganda) yoki bir nechta (keskich aylanma harakat qilganda) ko’rinishda ajralib chiqadi;
- ishlov berilgan sirt (2) qirindi yo’nilgandan keyin hosil bo’ladi;
- kesish sirti (3) ishlov berilayotgan zagotovkada keskichning kesish raxini hosil qiladi.

5-rasm. Keskich qismlari, keskich to’g’ri chiziqli (a) va aylanma (b) harakat qilganda hosil bo’lgan sirtlar va tekisliklar:
1-ishlov beriladigan sirt, 2-ishlov berilgan sirt, 3-kesish sirti, 4-kesish tekisligi, 5-burchaklarni o’lchash tekisligi.
Keskich zagotovkaga nisbatan ilgarilama harakat qilganda zagotovkaning ishlov berilgan sirti va kesish sirtiga to’g’ri keladi. Keskich aylanma harakat qilganda kesish sirti doim egri chiziqli bo’ladi, zagotovkaning ishlov berilayotgan va ishlov berilgan sirtlari esa yassi bo’lishi mumkin.
Kesish sirtiga urinib, keskichning kesish raxi orqali o’tgan sirt (4) kesish tekisligi deb ataladi. Keskich to’g’ri chiziqli harakatlanganda kesish tekisligi kesish sirtiga mos keladi. Keskich aylanma harakat qilganda uning har bir vaziyatiga ma’lum kesish tekisligi to’g’ri keladi.