Тесты для самоконтроля. Книга будет полезной также для магистров и практикующих детских хирургов

Klinika. Ko‘krak qafasi deformatsiya darajasi va klinik namoyon bo‘lishi bola 
yoshiga qarab ayrim  o‘ziga  xosliklarga  ega. Ko‘krak  yoshidagi  bolalarda, ko‘krak 
qafasi  deformatsiyasi  kam  bilinishi  mumkin  va  yetakchi  simptom  «nafas  olish 
paradoksi»  bo‘ladi  –  nafas  olishda  ko‘krak  suyagi  va  qovurg‘alarning  botishi.  Bu 
simptom  bolaning  yig‘isi  va  baqirishida  yaxshi  ifodalanadi.  Shu  yoshning  o‘zida, 
bolalarda ko‘p uchraydigan bronxga moyillik bo‘ladi.  

---

 
37 
Tasniflash. Voronkasimon deformatsiyani uch shaklga ajratishadi: simmetrik, 
asimmetrik va tekis voronkali. Simmetrik shaklda chuqurlashish o‘rtada joylashadi 
va  ko‘krak  qafasining  ikkala  yarimining  deformatsiyasi  bir  xil  ifodalangan. 
Asimmetrik  shakl  ularning  notekis  rivojlanishi  va  ko‘krak  qafasi  markazi  orqali 
o‘tkazilgan  chiziqning  u  yoki  bu  tomonida  eng  katta  ifodalangan  botiqlik  bilan 
xarakterlanadi.  Tekis  voronkali  deformatsiya  eng  og‘iri  hisoblanadi.  Bu  shaklda 
tekis ko‘krak qafasi uning old sirti sezilarli bosilishi bilan birga bo‘ladi.  
Deformatsiyaning  yurak-tomir  tizimiga  ta’siri.  Ayrim  tadqiqotchilarning 
fikriga  ko‘ra,  voronkasimon  deformatsiya  yurak-tomir  va  o‘pka  tizimlarida 
o‘zgarish  chaqirmaydi.  Biroq,  bu  tasavvur  ko‘pchilik  bemorlarda,  jarrohlik  yo‘li 
bilan  deformatsiya  to‘g‘rilangandan  so‘ng,  jismoniy  holat  ancha  yaxshilanishiga 
guvohlik qiluvchi umumiy tarqalgan klinik ma’lumotlar kelisha olmaydi.  
Voronkasimon  ko‘krakda  bo‘ladigan  patologik  simptomlarni  ko‘pchilik 
tadqiqotchilar intratorakal hajmning kichrayishi bilan tushuntirishadi. Bu sohadagi 
tadqiqotlar natijasi – pnevmoniyalarga. Bolaning o‘sishi bilan deyarli bemorlarning 
yarmida  deformatsiya  kattalashadi,  ko‘krak  suyagi  va  qovurg‘alarning  botishi 
oshadi.  Maktabgacha  bo‘lgan  yoshda  deformatsiya  o‘ziga  xos  ko‘rinishga  ega 
bo‘ladi, bolaning holati va gavdasining tutishi o‘zgaradi, ko‘krak kifozi kuchayadi.  
III  darajali  voronkasimon  ko‘krak  qafasi  bo‘lgan  bolalar  jismoniy 
rivojlanishda ortda qoladi, tez charchash, teri qoplamalari oqarishi, nafas qisishi va 
taxikardiya kuzatiladi. Ko‘pincha yurakning chapga siljishi kuzatiladi.  
Davolash.  Ko‘krak  qafasining  voronkasimon  deformatsiyasi  faqat  operativ 
yo‘l  bilan  to‘g‘rilanishi  mumkin.  Operatsiyaga  ko‘rsatmalar  deformatsiya  darajasi 
va  funksional  buzilishlarning  ifodalanganligidan  kelib  chiqadi.  Odatda, 
operatsiyaga  ko‘rsatmalar  3–5  yoshdan  katta  bolalarda  beriladi.  III  darajali 
deformatsiya  operatsiyaga  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  ko‘rsatma  hisoblanadi.  II  darajadagi 
deformatsiyada  faqatgina  funksional  buzilishlar  bo‘lgan  holatdagina  operatsiya 
zarur.  
 Jarrohlik  muolajasining  prinsipi  qovurg‘a  tog‘aylarining  deformatsiyalangan 
qismlarini  segmentar  subperixondreal  kesilishi,  osteotomiya  yo‘li  bilan  ko‘krak 

---

 
38 
suyagining o‘zi to‘g‘rilanishi, diafragmal-ko‘krak suyagi bog‘lamining yorilishi va 
diafragmaning  deformatsiyalangan  qovurg‘a  yoylaridan  ajratilishidan  tashkil 
topgan.  Ko‘krak  devorchasi  to‘g‘rilanganidan  so‘ng  torakoplastikaning  u  yoki  bu 
ko‘rinishi ko‘rsatilgan: 
• tashqi traksion choklarni qo‘llagan holda; 
• spitsalar bilan mahkamlanishi uchun plastina yoki suyak transplantatlaridan 
foydalangan holda; 
•  mahkamlovchi  yoki  traksion  choklarni  qo‘llamasdan,  qovurg‘a  va  ko‘krak 
suyagining tikilishi bilan.  
 So‘nggi  yillarda  tog‘aylar  rezeksiyasi  va  ko‘krak  suyagining  kesilishi 
bajarilmaydigan  Nassa  metodi  keng  tarqaldi. Ko‘krak  suyagiga  uzoq  muddatga  (3 
oydan 6 oygacha) Nassa shinasini (yoyini) o‘rnatishadi, natijalari yaxshi.  
Sozlash  uchun  eng  katta  qiyinchilikni  ko‘krak  qafasining  tekis  voronkali 
deformatsiyasi  tug‘diradi.  Deformatsiyaning  bu  turida  qovurg‘a-ko‘krak  suyagi 
transplantatini 180 %ga burish bilan torakoplastika keng tarqalgan.