Termodinamika va statistik fizika

<5Q = dE + 0 d l n Z - E ^  = 0 d ( |  + l n z ) .  
(3.37)
dE  = <5A + <5Q = -AdA + 0 d ( |  + l n z )  
(3.38)
va  term odinam ika  birinchi  qonunining  m iqdoriy  ifodasini  be- 
radi.  Bu  yerda

---

(yoki  b era d ig an )  issiqlik  m iq d o r 
6Q
  ga.  Bu  y e rd a   issiqlik 
miqdori -   m uhit  zarrasi  tom onidan  sistem a  zarralariga  uzatil- 
gan  (va  aksincha)  energiya  bo‘lib  hisoblanadi.
3.7.  T erm od in am ik ad a  issiq lik   s ig ‘im i  tu sh u n c h a si
Issiqlik  sig'irni  tushunchasi  fizikada  eng  m uhim   o‘rin  tutadi. 
Chunki  issiqlik  sig‘imi  tekshiriladigan  sistem a  bilan  uzviy  holda 
bog'langan  fizik  kattalikdir.
Term odinam ikada  issiqlik  sig'im i  tushunchasi  quyidagicha 
kiritiladi:  «issiqlik  sig‘imi  deb,  qandaydir  jarayonda  sistem aga 
berilgan  (yoki  undan  olingan) 
6Q
  issiqlik  m iqdorining  shunga 
mos  kelgan tem peratura o'zgarishi dT ga  nisbatiga  aytiladi»,  y a’ni
Bu  ifodada 
6Q  -
  toiiqm as,  dT  esa  to'liq  differensial  bo'lganligi 
uch u n   issiqlik  sig'im ini  b u n d ay   aniqlash,  uning  bir  qiym atli 
emasligidan  dalolat  beradi.  Term odinam ikada  issiqlik  sig'imini 
b ir  qiym atli  qilib,  aniqlash  u c h u n   sistem a  a tro f-m u h it  bilan 
qanday  jarayonda  issiqlik  alm ashayotganligini  ko'rsatish  zaru r 
va  s h a rt
.6
Faraz  qilaylik,  oddiy  term odinam ik  sistem a  holati  m akro- 
skopik  p aram etrlar  p, 
T,  V
  orqali  aniqlansin.  B unday  sistem aga
(3.39)  ta ’rifni  qo'llasak,  izoxorik
7
  va  izobarik jarayonlarda  issiq­
lik  sig'imi  turlicha  ekanligini  ko'ram iz,  y a ’ni