Termodinamika va statistik fizika

)
,2
 
( 326
,  (7-42)
T.v
bu  yerda
Z  =  I I e x p ( ^ ) n ( £„N ).
N atijada  zarralar  soni  kvadratik  o'rtach a  fluktuatsiyasi
 
uchun  quyidagi  ko'rinishdagi  ifodani  olamiz:
( A N f = N * - { N ) 2  =  к т ( ^ ]  
. 
(7.43)
V 
d‘L
  jr,v
Bu  ifoda  ham  klassik,  ham  kvant  sistemalar  uchun  o'rinli  bo'­
ladi.  Masalan,  bir  atomli  gaz  uchun
Н ^ Г уехр(£) 
i7-44»
bo'ladi.  (7.43)  dan  foydalanib,  ideal  gaz  uchun 
(AN)2  =  N 
ekanligini  topamiz.  Nisbiy  fluktuatsiya  esa
S  = 
=  J _  
n  
45
)
ifodaga  teng  bo'ladi.
7.3.  B a ja rilg a n   ish  fluktuatsiyasi
Termodinamik  sistemalarda  fluktuatsiyani  o'rganganimizda
(7.6)  ifodaga  asosan  shu  xulosaga  kelindiki,  sistemada  o'tayot-
 
gan  kichik  fluktuatsiyalarning  ehtimol  darajasi  sistema  ustida
276

---

bajariladigan  tashqi  ish  bo‘lib  hisoblanar  ekan.  (7.6) dagi  AA(A)