Termodinamika va statistik fizika


ning  fluktuatsiyaga  duchor  bo'lishi  va  uning  hajmini  V,  V  +   dV



Download 8,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet373/561
Sana22.09.2021
Hajmi8,37 Mb.
#182113
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   561
Bog'liq
65termadinamikastatistikfizikapdf (1)

ning  fluktuatsiyaga  duchor  bo'lishi  va  uning  hajmini  V,  V  +   dV
 
hajm   intervalida  bo'lish  ehtimolligini  beradi:
dWv  =   C
2
 exp
f  (AV
)2
 
( d p )
[
 

kT
  \ 3 v !
dV. 
(7.17)
Bu  yerda 
C l  va  C
2
  doimiylar  normirovka  shartlari
JdWT  =  
1
  va  JdWv  =  
1
 
(7.18)
dan  topiladi.  O'zgarmaslarni  hisoblab,  o'rinlariga  qo'yish  natija­
sida  quyidagi  ifodalarni  olamiz:
( 7л9)
271


dwv =  / - Ч & )   exp { - < * £ ( & )
 
v  
\2-xkT
  l a v  
)T 
2kT
  \3V/
dV.
(7.20)
(7.19)  va  (7.20)  ifodalar yordamida  temperatura va  hajmning  kvad-
 
ratik  o'rtacha  fluktuatsiyalari  uchun quyidagi  ifodalarni  olamiz:
(AT)'
2
  _  
kT_ 
Cv
(AV
)2
  =  -
kT
дрЛ
dvjr
(7.21)
(7.22)
Bu  ifodalardan,  xususan,  (7.16)  dan  Cv  >  0  va  /^Е.)  <  о  ekan-
\W}T
liklari  kelib  chiqadi.  Bu  tengsizliklar  bir  jinsli  termodinamik
 
sistemalar  barqarorligining  yetarli  shartini  beradi.
(7.20)  va  (7.22)  formulalar 
=  0  bo'lgan  hoi  uchun  o'z
\oV 
Jy
kuchini  yo'qotadi.  Buning  sababi  ichki  energiyani  fluktuatsiya-
 
larning  funksiyasi  deb qatorga  yoyganimizda 
AS  va AV bo'yicha
kvadratik  hadlarni  saqlab  qolgan  edik.  A gar  (|^-J  =   0  bo'lsa,
\dV 
Jr
qatorda
a v 2 J,
0  bo'lishi  kerak.  Bu  hoi  esa  bir-biriga  ziddir.
Demak,  birinchi  va  ikkinchi  tartibli  hosilalar  bir  vaqtda  nolga
 
teng  bo'lishi  kerak.  Bu  shart  kritik  nuqta  holatini  aniqlaydi.
 
Kritik  nuqtada  fluktuatsiyalar  haqiqatan  ham  juda  katta  bo'­
ladi.  Masalan,  suyuqliklarning  qaynash  kritik  nuqtasida  yorug'-
 
likning  kuchli  sochilishi  yuzaga  keladi  va  suyuqlik  tiniqligini
 
yo'qotadi.  Bu  kritik  opolessensiya  deb  yuritiladi.
II. 
O'zaro  bog'lanmagan  o'zgaruvchilar  sifatida  p  va 
  ni 
olaylik.  U  holda
a v
dP  is
ДУ  =  | ^ |   Ap + ( g )   4 S ,
(7.23)
272


Bu  ifodalarni  (7.12)  ga  q o 'yish   natijasida
dW  =  С exp
I—  ( -
[2 fc T \ 3 p
) „ (ЛР)
2
_
2
^
(А 5)2^ Л- 
(7'25)
Bu  esa  bir  vaqtda  bosim  fluktuatsiya  ehtimolligini  p,  p  +  dp
 
intervalda,  entropiya  fluktuatsiya  ehtimolligini 
S,  S   +  d S   inter- 
valida  topish  ehtimolligini  beradi.  (7.25)  dan:
dW  = C 3 exp  -
2kT
3V
Эр
js
(Др
)2
  fdp,
(7.26)
dW
5
  =   C
4
 exp 

(AS)  f d S
2kC
(7.27)
va 
ASAp  =  0  ifodalarni  olamiz.  C
3
  va  C
4
  doimiylar  normirovka
 
shartlaridan  topiladi:
Сз 
^2тг
kT
 

Эр 
)у  ’ 
° 4 
\J
2тгкСр  ■
С
3
  va  С
4
  doimiyliklarni  (7.26)  va  (7.27)  ifodalarga  qo'yish
 
natijasida  bosim  va  entropiyaning  fluktuatsiyaga  duchor  bo'lish
 
ehtimolliklarini  olamiz:
dW  =  —i—

V 2 t
ткТ
av
Эр 
,s
A p  
2
kT
dw' = ^
exp{ - ^ } d5'
•dp, 
(7.28)
(7.29)
Bu  ifodalardan  entropiya  va  bosimning  kvadratik  o'rtach a
 
fluktuatsiyalari  uchun  ifodalarni  olamiz:
< 7 s f   -  
k c r ,  (A r f   =  - w ( | £ ) s . 
(7.30)
III. 
Berilgan  hajmdagi  zarralar  soni  fluktuatsiyasini  topaylik.
 
Bitta  zarraga  to‘g ‘ri  kelgan  hajm 
V /N   ning  kvadratik  o'rtacha 
fluktuatsiyasi 
(N  =  const):
18  -   A.A. Abdum alikov,  R. M am atqulov
273


Endi  V  =  const  deb  shu  hajmdagi  zarralar  soni  fluktuatsiyasini
 
qarab  chiqayiik:
( ^ г ?  =  4 ( д 1 у   =  - 4
V -l 
Ni 
Л
'kT 
(7.31)
Ideal  gaz  holi  uchun  zarralar  sonining  kvadratik  o'rtach a
 
fluktuatsiyasi 
{A N f  =  N  bo'ladi.  Bu  esa  ideal  gazda  zarra 
fluktuatsiyasining  tem peraturaga  bog'liq  emasligi,  ideal  gaz
 
zarralarm ing  bir-biriga  bog'lanmaganligidadir.  Ideal  gazda
 
temperatura oshishi faqat kvadratik o'rtacha tezlikning oshishiga
 
olib  keladi.
IV.  Zichlikning  kvadratik  o'rtacha  fluktuatsiyasi:
(A pt  =  ( Л = ) !  -  £ ( A V f   =  /  73f T   = 
£  7 „  
(7.32)
 
zichlikning  nisbiy  fluktuatsiyasi:
Эр)
o v j,
Ap  f  
kT 

1
  ”  
-
7
T. 
(7.33)
P
V
Bu  yerda 
j T  —  V ^ ~ j ^   -   izotermik  siqiluvchanlik.
V. 
Endi  Gibbs  kanonik  taqsimoti  o'rinli  bo'lgan  term ostatda
 
yotgan  sistemada  energiya  fluktuatsiyasini  ko'raylik.  Energiya-
 
ning  kvadratik  o'rtacha  fluktuatsiyasi:


bu  yerda
1  V p  

Я,  \ n /  
jp  ,
 
1
 
(   d z   }
  _  
0
2  / d z \
B - j l f i .  
p (   й")  ^  f)  -  
2
  Г П  
-   Z  l » L   '
v T S J .
Bu  ifodalarni  (7.36)  ga  qo!yish  natijasida  quyidagi  ifodani
olamiz:
(Д Ё ?  =   0 * (— ) 
= k T 2Cv. 
(7-3 5 )

дО l
 у
Energiya ning  nisbiy  fluktuatsiyasi

Download 8,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   369   370   371   372   373   374   375   376   ...   561




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish