Termiz muhandislik texnologiya instituti

Mahsulot	O‘lchov birligi
Sarfning o‘rtacha solishtirma me’yori
CHo‘yan Elektrotexnik po‘lati Marten po‘lat Qora metall prokati Po‘lat trubalar	kVt.ch/T	9,7 677,2 11,9 102,5 133,3
Siqiq havo	kVt.ch/ming m^3	80
Temir madan qazib chiq-sh Margens madan qazib chiq-sh	kVt.ch/T	56,5 90,2
Neftni qayta ishlash Gazni qayta ishlash	kVt.ch/T kVt.ch/ming m^3	29,5 15,8
Arralangan yog‘och	kVt.ch/ming m^3	19
Sement Temir beton konstruksiya-lari Asbit	kVt.ch/T kVt.ch/m^3 kVt.ch/T	106 28,1 600,5
Paxta ipli gazlama Junli gazlama SHoyi gazlama	kVt.ch/ming m^3	1100 2390 1210

Agar ayrim texnologik agregatlar bo‘yicha elektr energiyasining solishtirma sarfi E_asi ma’lum bo‘lsa, u holda hisobiy yuklama ushbu munosabatlar orqali aniqlanishi mumkin:
Sex uchun
Zavod uchun
Bu erda E_asi  N_{y i} - ayrim agregat uchun elektr energiyasining yillik sarfi; R_xuts,-R_xuz - eng ko‘p yuklangan smena uchun umumsex va umumzavod iste’molchilarining hisobiy quvvatlari; T_ms- sex aktiv yuklamasi maksimumining soatlar soni (ma’lumotnomalardan olinadi); n - sexdagi agregatlar soni; m-zavod sexlarining soni; K_mx - maksimumlarning har xillik koeffitsienti.
Elektr energiyani solishtirma sarfi usulini sanoat korxonasining ishlab chiqaradigan yillik mahsulotining miqdori ma’lum bo‘lganda dastlabki hisoblaщda ishlatish mumkin. Bu usulning afzaliligi shundan iboratki, hisobiy yuklama aniqlanayotganda elektr iste’molchilarning nominal quvvatlarini bilishning zaruriyati yo‘q.


Hisobiy yuklamani korxona maydonining yuza birligiga to‘g‘ri keladigan solishtirma yuklama asosida aniqlash
Iste’molchilar guruhi uchun hisobiy yuklama solishtirma quvvat bo‘yicha quyidagicha aniqlanadi:
Rx=RoF
Bu erda F - guruh iste’molchilari joylashgan maydon yuzasi, m²; Ro- ishlab chiqarish maydonining 1m² ga to‘g‘ri keladigan solishtirma hisobiy quvvat, kVt/m².
Quyidagi jadval turli sanoat tarmoqlarining ishlab chiqarish binolarida 1m² ga to‘g‘ri keladigan yuklamalarning taxminiy solishtirma zichligi ko‘rsatilgan.
2- Jadval

Ishlab chiqarish binolari	Ro, Vt/m^2
Quyuvchi va erituvchi sexlar Mexanika va yig‘uv sexlari Elektr payvandlash va termik sexlar SHtampovkalovchi va frezorlash sexlari Metal konstruksiya sexlari Instrumetal sexlar Plastmass zavodining presslovchi sexi Tog‘-shaxta qurilmalari zavodi Kransozlik zavodi Neft apparatlari zavodi Presslash sexlari	230370 200-300 300-600 150-300 350-390 50100 100-200 400-420 330-350 220-270 277-300

Hisobiy quvvatni yuza birligiga to‘g‘ri keladigan solishtirma yuklama asosida hisoblash usulini kichik va o‘rta mashinasozlik zavodlari sexlarining universal tarmoqlari uchun foydalanish tavsiya etiladi. Bunday sexlarda ko‘p miqdordagi kichik quvvatli iste’molchilar ishlab chiqarish maydonlarida deyarli tekis taqsimlanadilar. Universal tarmoqlar texnologik jarayonlarni o‘zgarishi va qurilmalarning joylarini almashtirish talablariga javob beradi. Universal tarmoqlar magistral shina o‘tkazgichlar asosida bajariladi va ularning hisobiy yuklamalari yuqorida keltirilgan formula asosida, muayan iste’molchilarning quvvatlarini hisobga olmagan holda, aniqlanadi.