Termiz muhandislik instituti oot 21 as guruhi talabasi xolmurodova sohibaning biokimyo fanidan tayyorlagan prezentatsiyasi

Termiz muhandislik instituti oot 21 as guruhi talabasi xolmurodova sohibaning biokimyo fanidan tayyorlagan prezentatsiyasi.

Dezoksiribonuklein kislota (DNK) — nuklein kislotalarining bir turi. Tarkibida dezoksiriboza, azot asoslaridan adenin (A), guanin (G), sitozin (S) va timin (T) hamda fosfat kislota boʻladi. Barcha tirik organ izmlar hujayrasida uchraydi va koʻpchilik viruslar tarkibiga kiradi. Tirik organizmlarda irsiy belgilarni saklash va nasldan-naslga oʻtkazish vazifasini bajaradi. DNK ning nukleotidli tarkibi, yaʼni uning birlamchi strukturasi har bir organizm uchun oʻziga xos va qatʼiy individual boʻlib, biologik informatsiyaning kod shaklda (qarang Genetik kod) yozilishidir. DNK ning genetik ahamiyatini dastlab O. Everi shogirdlari bilan birga aniklagan (1944, AQSH). DNK tarkibidagi nukleotidlarning oʻzaro munosabati maʼlum qonuniyatlarga boʻysunadi. Bu qonuniyatlar E. Chargaff (AQSH) tomonidan aniklangan (1950). Bu kridaga asosan DNK dagi purin asoslarining yigʻindisi pirimidin asoslarining yigʻindisiga teng boʻlib, bunda A ning miqdori T miqdoriga va G ning miqdori S miqdoriga teng . Mazkur qoidalarga asoslanib D. Uotson va F. Krik DNK ning strukturaviy modelini kashf etishdi (1953). Bu modelga koʻra, DNK molekulasi qoʻsh spiral hosil qiluvchi ikkita polinukleotid zanjirdan tashkil topgan va har ik-kala zanjir bir umumiy oʻqqa ega. Zan-jirning bir oʻrami orasidagi masofa 34 A ga teng va 10 ta nukleotid krldi-gʻidan tashkil topgan (V-shakl). 
DNK VA RNK PURUN VA PRIMIDIN ASOSLARI NUKLYEOZIDLAR
Prokariotlar hujayrasida DNK bitta xromosomada mujassamlashgan boʻlib, mol. m.si 10’ dan ortiq va uz. taxminan 1 mm ga teng . Eukariotlar hujayrasidagi DNK asosan yadroda de-zoksinukleoprotein (DNP) shaklda boʻlib, xromosoma yoki xromatinning asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Yadrodan tashqari DNK mitoxondriy va xloroplast tarkibida ham uchraydi. 
Ribonuklein kislotalar
Ribonuklein kislotalar (RNK) — yuqori molekulali murakkab birikmalar, nuklein kislotalardan biri, monomerlari nukleotidlardan iborat. Har bir nukleotidi tarkibiga uglevod D — riboza, azotli asoslar, adenin, guanin, sitozin va uratsildan biri hamda fosfor kislotasi krldigʻi kiradi. Barcha tirik organizmlar va koʻpgina viruslarning muhim komponenti. Irsiy axborotning nasldan naslga oʻtishida ishtirok etadi. Ribonuklein kislotalar molekulasining fazoviy strukturasi, asosan, bir ipli polinukleotid zanjirdan iborat boʻlib, tarkibida 75 tadan 10000 tagacha nukleotid qoldigʻi bor. Molekulasining ayrim qismlarida azot asoslarining komplementarlik prinsipiga binoan qoʻsh zanjirlar hosil boʻladi. Funksiyasi va strukturasiga koʻra, Ribonuklein kislotalar ribosomal (rRNK), transport (tRNK), informatsiyey (iRNK) va kichik molekulali (km RNK)ga ajratiladi. Tirik xujayralarda RNK sintezi DNK matritsasida RNKpolimeraza fermenti yordamida amalga oshadi
Eukariot hujayralarda RNK molekulalari 3 xil RNK — polimeraza ishtirokida sintezlanadi. Sintezlangan DNK matritsasiga komplementar, chunki RNK zanjiridagi nukleotidlar izchilligini DNK matritsasidagi nukleotidlar qatori belgilaydi. Muayyan gen sintezidagi DNKning komplementar 2 zanjiridan faqat bittasi RNK uchun matritsa vazifasini bajaradi. Odatda, RNK molekulalari u sintezlaydigan funksional molekulalarga nisbatan birmuncha katta molekulyar massaga ega. Hujayradagi RNK sonining 80% ini ribosomal RNK tashkil etadi. Uning molekulyar massasi 1,1 — 1,7 mln boʻlib, 4000—6000 mononukleotid qoldigʻidan iborat. RNKning bu xili ribosomalarning shakllanishida ishtirok etadi.
DNK va RNKning tuzilishi o'xshash. Ikkalasi ham 4 azotli asosdan iborat: Adenin, Guanin va Sitozin va ular DNKdagi Timin va RNKdagi Uracil bilan ajralib turadi. Bu farq organizmlarning ko'pligini mikroblar, o'simliklar yoki odamlar bo'lishini yaratadigan narsadir.
Azotli asoslar deb DNK va RNKdagi ma'lumotlarni yozib oladiganlar va ularning birikishi genlarning tarqalishiga imkon beradi va har bir oqsilning funktsiyasini aniqlash uchun ko'rsatmalar beradi. Proteinlar deyarli barcha biologik jarayonlarda mavjud yoki faol bo'lishi kerak va shuning uchun ularning ahamiyati katta.
RNK DNKdan funktsiyalari bilan farq qiladi. 3 turi mavjud: xabarchi RNK (mRNK), uzatish RNK ​​(tRNK) va ribosomal RNK (rRNK).
Xabarchi RNK DNKdagi ma'lumotlarni to'plash va ularni ribosomalarga xavfsiz etkazish funktsiyasiga ega. Ribosomada transfer RNK ribosomal RNK bilan (ribosomaning bir qismi bo'lgan) qo'shilib oqsillarni berilgan ko'rsatmalarga muvofiq ravishda sintez qiladi.
Purin geterosiklik aromatik organik birikma ikki halqadan iborat. U suvda eriydi. Purin shuningdek o'z nomini kengroq molekulalar sinfiga beradi, purinlar, ularga almashtirilgan purinlar va ularning tarkibiga kiradi tautomerlar. Ular tabiatda eng ko'p tarqalgan azotli heterosikllardir.[1]
Purinlar go'sht va go'sht mahsulotlarida, ayniqsa ichki organlarda yuqori konsentratsiyada mavjud jigar va buyrak. Umuman olganda o'simlik tarkibidagi parhez tarkibida purin miqdori kam.[2] Yuqori purinli manbalarga quyidagilar kiradi: shirin nonlar, hamsi, sardalye, jigar, mol go'shti buyraklar, miyalar, go'sht ekstraktlari (masalan, Okso, Bovril), seld, skumbriya, taroqlar, ov go'shtlari, pivo (dan xamirturush) va sos. Ba'zi baklagiller, shu jumladan yasmiq va qora ko'z no'xati, yuqori purinli o'simliklar deb hisoblanadi. Tarkibida oziq-ovqat va qo'shimchalar spirulina purinlarda juda yuqori bo'lishi mumkin.
O'rtacha miqdordagi purin qizil go'sht tarkibiga kiradi, mol go'shti, cho'chqa go'shti, parrandachilik, baliq va dengiz mahsulotlari, sarsabil, gulkaram, ismaloq, qo'ziqorinlar, yashil no'xat, yasmiq, quritilgan no'xat, dukkaklilar, jo'xori uni, bug'doy kepagi, bug'doy urug'iva qirg'iylar
Purinlar va pirimidinlar ning ikki guruhini tashkil eting azotli asoslar, shu jumladan ikkita guruh nukleotid asoslari. Purin nukleotid asoslari guanin (G) va adenin (A) ularning mosligini ajratib turadigan deoksiribonukleotidlar (deoksiadenozin va deoksiguanozin) va ribonukleotidlar (adenozin, guanozin). Ushbu nukleotidlar qurilish bloklaridan ikkitasidir DNK va RNK navbati bilan. Purin asoslari birikmalar ichidagi ko'plab metabolik va signalizatsiya jarayonlarida ham muhim rol o'ynaydi guanozin monofosfat (GMP) va adenozin monofosfat (AMP).